P.A.N. in Valkenswaard -Aalst en Waalre

De wijze waarop U in Uw blad [Groot Eindhoven] verschillende stemmen laat horen en Uw reacties zijn sympathiek --- dit naar aanleiding van de dagen voorafgaande aan de bevrijdingsherdenking. U zult daarbij, als weekblad voor het ,,Stadsgewest" ook wel iets uit Waalre - in het bijzonder Aalst - willen laten horen die bevrijdingsdag de laatst verdedigde toegangsweg naar Eindhoven voor de spits van 2nd Army. Ik heb met U, de indruk, dat de ,,werkers van het elfde uur uit bezettingsdagen zich meer laten horen over het ,,ondergrondse werk", dan de werkers vanaf het eerste uur.

Een werker van de laatste groep, de heer [Dionysius I.M.] Metsemaekers uit Waalre, ligt nu op hoge leeftijd in het Binnenziekenhuis te Eindhoven, juist uit voorzorg bediend, zijn ziekte is levensgevaarlijk en hij zal het feest in stilte meemaken, onopgemerkt, alleen ingewijden kennen zijn moed, beleid en trouw tijdens de bezetting, waarvoor hij nimmer door mensen beloond werd, waarvoor hij ook geen beloning vroeg, waar ik hem nooit meer over hoorde praten. Vermoedelijk zijn in geen plaats in Nederland in verhouding tot het bevolkingsgetal meer Joden verborgen gehouden als in Aalst. Metsemaekers was de ziel van dit werk, het voorbeeld werkte aanstekelijk, verschillende gezinnen verborgen een paar jaar een of meer Joden, zonder dat iemand er iets van af wist. Bij de bevrijding was het aantal Joden, dat langs de weg stond, opvallend. Velen zochten en kregen hulp van Metsemaekers om tewerkstelling in Duitsland te voorkomen.

Hij hielp in belangrijke gevallen verscheidenen langs een vluchtweg naar Engeland, waarbij minstens in één geval een Engelse piloot, die hier opgevangen werd. Hij organiseerde een geslaagde overval om het bevolkingsregister buit te maken, waaruit de gegevens voor uitzending naar Duitsland geput werden.
Hij verwijderde alléén in de nacht een springlading onder de brug over de Tongelreep in de weg Aalst-Eindhoven (kort voor de bevrijding). Vooral dank zij hem, leverde de „ondergrondse" in Aalst in verschillend opzicht een verdienstelijke bijdrage tot de bevrijding -- in samenwerking met de afdeling Waalre konden 17 Duitse krijgsgevangen militairen aan 2nd Army uitgeleverd worden, die verborgen gehouden werden, terwijl Waalre nog bezet was en langs de Tongelreep ten noorden van de kom van Aalst een belangrijke Duitse verdedigingsstelling lag en lichte Duitse tanks de voorposten ten zuiden van de dorpskom van Aalst vormden. Een tank stond op het kruispunt Wilhelminastraat - Valkenswaardseweg, deze bestreek de opmars weg van 2nd Army van Valkenswaard naar Aalst. Deze opmars ging uiterst voorzichtig door „Armoured cars" van de Irish Guards. De Duitse tank kreeg van grote afstand een treffer, waardoor hij onmanoeuvreerbaar werd en werd door de bemanning verlaten, De ondergrondse had de positie van de Duitsers langs de Tongelreep verkend en in kaart gebracht. Een van hen in de bekende [P.A.N.] blauwe overall met armband trok door het bos langs de Valkenswaardseweg de Engelsen tegemoet, zag hun tirailleurs met het geweer in de aanslag door het bos zijdelings van de pantserwagens naderen, zwaaide met de [P.A.N.] ,,gearmbande" arm, waarop de tirailleurs hem nader wenkten naar de wagen van de commanderende officier brachten, terwijl de gehele afdeling halt hield, en waar de inlichtingen over de Duitse linie overgegeven werden, alsmede het bericht dat de Duitse tank verlaten en de dorpskom zelf door militairen ontruimd was, maar de weg tot even ten noorden van de kerk door Duits geschut bestreken werd. Onmiddellijk werd het vuren gestaakt en richtte de gehele afdeling naar het centrum van Aalst op, juist tot aan het punt, waar Duits vuur verwacht kon worden. De bevolking stroomde de weg op in het ,,bevrijde deel van het dorp, de uitgezette posten van de Irish Guards, die zich nog voorzichtig met het geweer in de aanslag op huishoeken gedekt hielden, werden toegejuicht en zelfs omhelsd, de vlaggen gingen uit. Een dolle vreugde heerste --- de Engelsen in ons midden! 

Opvallend was de grote omzichtigheid waarmee de aanval op de Duitse linie nu voorbereid werd - temeer opvallend (bij latere overweging) gezien de haast die er moest zijn om Arnhem te bereiken. De bevrijding van de kom had 土 10 uur 's morgens plaats. Er werd toen gewacht tot zwaar geschut aangevoerd was. De Duitse stellingen (slechts licht bezet) werden uitvoerig beschoten en uit de lucht gebombardeerd, pas toen ze geheel vernietigd waren en volledig ontruimd, werd de opmars naar Eindhoven voortgezet. Van een stormaanval was geen sprake, aan Engelse zijde sneuvelde geen man, maar gingen daardoor bij de door Airborne bezette bruggen bij Nijmegen en Arnhem niet veel meer mensenlevens verloren? De indruk van mij als leek is, dat hier onnodig een halve dag tijd verspeeld werd al was kennelijk het motief de stelling te doen ontruimen zonder verliezen te lijden. 

Ir. C. Los, Waalre in huis-aan-huisblad Groot Eindhoven 17 september 1964