P.A.N. 

Partizanen Actie Nederland actief met de bevrijding van Eindhoven

Partizanen Actie Nederland
tot 18 september 1944

De onderstaande verhalen, successen en drama's zijn deels gebaseerd op het niet gepubliceerde manuscript  "Zooals het was. Verzet en bevrijding rond Eindhoven. P.A.N" en het Gedenkboek dat nooit gedrukt is.
In 1944 schreef men de P.A.N. Partisanen met een S. We houden hier de nieuwe spelling aan met een Z.

Ontstaan van de Partizanen Actie Nederland

De aanzet van de P.A.N De Partisanen Actie Nederland (we schrijven Partizanen) is gedaan door een groepje mensen die elkaar in het verzet tegen kwamen. In een eindverantwoording schrijft de latere reserve Luitenant Kolonel Theo J.A. Doove in 1947: "Groep Eindhoven moge ik hier voor al noemen Frits, Louk, Theo, Bom en de promotor P.A.N. Eddy, die deel uitmaakten van de staf. Heel veel hebben wij besproken in de panden Distelstraat en Lakerstraat!" Het gaat hier om: Ad Hoynck van Papendrecht, Louk van der Heijden, Theo Dirks, Theo Bombeeck en Eddy Verkaik.

In augustus 1943 komt Jacques in contact met de LO (Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers). Er is dan oprichtingsvergadering van de LO-Eindhoven in de consistorie van de gereformeerde kerk aan de Fazantlaan 17. 

Jacques Hermans schrijft: In een regionaal commandant vergadering werd vervolgens op aandringen van Sp. (??) besloten een Staf P.A.N. in te stellen, vooral daar door de ondercommandanten niet altijd de nodige voorzichtigheid in acht werd genomen en omdat men snel wilden beslissen. De staf bestaat dan, met hun schuilnamen uit: Sander (militair), Jacques (drogist/ ex-militair), W.19 (rechterhand Jacques) en Frits (student) en John Dankelman (res. militair).


Frits = Ad van Hoynck van Papendrecht
Jacques = Jacques Hermans
Sander = Theo Dirks 
W.19 = Egbert Wever (Eb)
John Dankelman = Theo J.A. Doove
Klik hier voor namenlijst

Theo J.A. Doove (in 1947 Reserve Luitenant-Kolonel ) heeft vele schuilnamen: Guus Winkler, John Dankelman, Max v.d. Poll en Theo Wieland.
Theodorus Johannes
Antonius Doove, geb. 21 Juli 1907 te Amsterdam. In 1945
Militair Gezag:voor Groningen, Friesland en Drenthe, met als standplaats Assen.
Lees hier zijn levensverhaal 


Medeoprichters P.A.N.  Theo C. Dirks, D Bolhuis, Wim Kelder,  Ad van Hoynck van Papendrecht
Theo J.A. Doove en Jacques Hermans

In september 1943 ontmoeten Jacques en Sander elkaar. Sander is de leider van de Knokploeg (KP) die de eerste openlijke verzetsdaad in Eindhoven uitvoert: met fosforbommetjes - door Sander uit een neergeschoten vliegtuig gehaald en door Jacques in zijn kippenhok bewaard - het houten gebouw met het bevolkingsregister van Eindhoven, in brand proberen te steken. 

Na de arrestatie van Piet Goede, de LO leider van Eindhoven, wordt de KP Sander steeds actiever. In maart 1944 ontstaat het eerste contact met de partizanen van Frits, als gezamenlijk een overval op het gemeentehuis van Eersel wordt uitgevoerd. 

Frits is dan al geruime tijd bezig met het organiseren van groepen voor gewapend verzet in dorpen rond Eindhoven. 

In juli 1944 ontstaat contact met het verzet in en rond Geldrop en kunnen er drie districten gevormd worden: Eindhoven, de Kempen en Geldrop. Districtscommandanten zijn Frits en Dankelman. De Staf van de P.A.N. bestaat uit Sander, Jacques, Frits en Dankelman.

Er is contact tussen Frits en Jan van Bijnen ("Frank"), de sabotage commandant van de LPK (Landelijke Knokploegen). De LKP heeft nog geen eigen ploegen in en rond Eindhoven. In Sint Oedenrode zit de dichtstbijzijnde knokploeg van de LPK. Het contact van Frits en Frank leidt niet tot het opgaan van de P.A.N. in de LKP. De P.A.N. blijft zelfstandig, maar zal op bevel van Londen wel samenwerken met de LKP. Diverse opdrachten zoals saboteren van spoorwegen komen via "Frank". Lees: https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Bijnen

In maart wordt het Gemeentehuis in Eersel overvallen. In juni het Distributiekantoor in Bladel. Twee hoogspanningsmasten bij Maarheeze worden in juli opgeblazen.

De P.A.N. heeft in augustus ca. 600 man ter beschikking, maar kampt met een groot tekort aan wapens. De geallieerden naderen en dan komt op 3 september ook voor de P.A.N de opdracht tot spoorwegsabotage op grote schaal. 

Na 'Dolle Dinsdag' op 5 september wordt de P.A.N steeds agressiever. De Duitse stellingen worden intensiever verkend. "Tot het mobilisatie-sein wordt niet in het openbaar opgetreden", is het bevel van de leiding. 

In de nacht van 17 op 18 september 1944 wordt openlijk de strijd aangegaan: Duitsers worden gevangen genomen, N.S.B.-ers opgepakt, materieel buitgemaakt, kabels over straten gespannen en de geallieerden worden ondersteund. 

Bij de bevrijding van Eindhoven kon de massale toeloop van enthousiaste nieuwkomers niet altijd in goede banen worden geleid. Later is er sprake van "meikevers" en "september-artiesten", d.w.z. "Partizanen" die niet uit overtuiging, maar uit eigen belang en avontuur, zich hebben aangemeld. 

In regeringskringen is men beducht voor een te grote zelfstandigheid van de verzetsgroepen. 

Op 23 september 1944 wordt de P.A.N. opgeheven en vormt een deel van de partizanen de 1e Compagnie Stoottroepen. Vanaf 24 september mag men de "herkenbare" blauwe overall en armband niet meer dragen.

Ongevaarlijk was het verzet niet. Twaalf leden van de P.A.N. verliezen hun leven bij de bevrijdingsstrijd in en om Eindhoven.

Activiteiten van de P.A.N.

In het P.A.N. manuscript worden 15 taken genoemd. 

Hulp aan de LO (Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers) en andere groepen. 

De eigen vervalsingscentrale beschikte over zulke fantastische vervalsingen dat geen mens wist of de stempels en formulieren vervalst waren, zodat vaak de echte uit circulatie werden genomen. Maar de persoonsbewijzen, Z-kaarten, identiteitspapieren en formulieren, stroomden in alle richtingen naar de onderduikers. Bonkaarten met tienduizenden gekraakt, gingen langs de kortste weg van Bladel naar Eindhoven, over Oirschot, Boxtel, Helmond, Geldrop en Nuenen.

Overvallen en aanslagen. 
Gemeentehuizen, distributie kantoren, radio-opslagplaatsen, weermachts-strobergplaatsen, hoogspanningsmasten, waren welkome objecten voor averechts hulpbetoon, tevens geëigende trainingsobjecten. Onnodig te vermelden, dat niet alle ondernemingen slaagden. 

Spoorwegsabotage.
Van Eindhoven uit werden alle treinverbindingen, de hartaders van het Duitse verkeer, onder handen genomen. De springstof werd van de Duitsers gestolen om daarmee rails te saboteren.  Men liet met N.S. hulp, een trein onderduiken, door deze te verstoppen. 

Wegsabotage. [zie affiche hierboven] 

De terugtrekkende Duitse troepen werd het rijdende levensuur zuur gemaakt door speciaal vervaardigde zogenaamde s- Spijkers, die met glasscherven en andere spijkers het wegdek niet veel beter maken, maar nooit zo slecht, dat het meer dan toevallig leek. Vooral in het donker waren strakke en slappe dwarse staaldraden sterke anti-tempo obstructies. (Een staaldraad werd over een weg gespannen. Een hindernis voor motorrijders).


Verkenningen.

Door gespecialiseerde verkenners met betrouwbare padvinders- en militaire ervaring werden opstellingen en versterkingen geobserveerd en in kaart gebracht. Koeriers brachten de waardevolle, maar gevaarlijke gegevens naar de geallieerden. 

Telefoonsabotage.

Het gehele telefoonnet was in kaart gebracht, de R.V.V. (Raad Van Verzet) hielp de gegevens completeren. Eindhoven kon tot een dood vak herleid worden, voor wat de Duitsers betreft. Eerst met prikkers, later met schop, zaag en bijl werd dit ten uitvoer gebracht en wel zo degelijk, dat een Duitse post een geallieerde officier aan de lijn kreeg, die in het Duits de leiding kon overnemen. 

Gevechtshandelingen.

Het eerste doel was, behoud van strategisch belangrijke punten, waarvoor men wapens trachtte te bemachtigen. Tot tweede doel was effectieve bestrijding van wegtrekkende en plunderende vijandelijke groepen en het zuiveren van verzetshaarden. Men ontzag zich niet de vijand tegemoet te treden, zoals bij Hoogeloon, Leende en Wintelre, waar een formele veldslag werd gewonnen.

Arrestaties.

Bij de aanstaande en voltrokken bevrijding werden schadelijke en verdachte elementen in bewaring genomen, ook om hen te onttrekken en ondoordachte reacties van de bevolking die daartoe helaas was opgezweept onder het motto: "bijltjesdag". Deze arrestaties, waarbij in de heersende verwarring misstappen niet konden uitblijven, hebben erger doen voorkomen en verhoed dat onherstelbare uitbarstingen der volkswoede optraden.

Airborn-troepen.

Brabant is rijker aan afrasteringen dan gliders lief is zodat de luchtreizigers soms onzacht en op niet bedoelde plaatsen te land kwamen. De P.A.N. hinderde de Duitsers en hielp de geallieerden, verzorgde en verpleegde getroffenen.

Gidsendiensten.

De binnenstuivende vreemden hadden allereerst wegwijzers nodig in de voorhoede, maar vooral bij zijwaartse en verschuivende acties. De P.A.N. leverde er bij dozijnen. 

Hulp aan piloten.

Gevallen vliegers werden verborgen, verzorgd en doorgegeven. Vooral naar België. Dit werk was uiterst moeilijk en gevaarlijk en is ook betaald met het leven van meerdere leden en helpers. 

Hulp aan de Burgerij.

Ook zonder bombardement was er genoeg te regelen en te ontzien. Daarnaast was de P.A.N. praktisch de enige betrouwbare politieacht, die verwarring, plundering en mishandeling kon voorkomen. 

Verzamelen van achtergebleven oorlogsmateriaal.

Tot eigen gebruik, tot openbare veiligheid en ter inlevering. Het grote nut hiervan wordt wel tragisch bewezen door menig ongeluk, nog lang nadien, met ooit dodelijke afloop. 

Krijgsgevangenentransport naar Leopoldsburg en Brussel.

Contacten met andere organisaties. 

Organisatieschema P.A.N.

De P.A.N. bestaat uit districten, rayons en groepen. Aan het hoofd van een district, rayon of groep staat een commandant. Een groep voert de orders uit van het hogere niveau.
In het "Het Illegale Verzet boekje" uit 1945 staat dat de P.A.N. in juni 1944 uit 584 man bestaat. 
In 1944 ziet de P.A.N. er ongeveer als volgt uit:

District Geldrop (getal = x man inzetbaar)

Theo/John Dankelman
Rayon I Budel - Maarheeze 15 
Rayon II Geldrop e.o. 22
Rayon III Someren-Heeze Ben de Graaff
Groep d R 9
Groep H 11
Rayon IV Leende, Sterksel, Nederstrijp
Groep H 6
Groep A 17
Vliegende brigade 10
Rayon V Lierop - Asten
Groep Wim Gebhard - Koos Stolk 20
Rayon VI Nuenen - Gerwen
Groep onder Staf Eindhoven

District Valkenswaard 

Rayon Valkenswaard
Rayon Bergeijk

District Eindhoven (getal = x man inzetbaar)

Ad van Hoynck, Jacques Hermans, Theo Dirks …
Rayon Strijp Eb en Willy, Ley 200
Rayon Gestel Groep Henk 30
Groep Paulus 35
Rayon Stratum Groep Dré Kousemaker 35
Rayon Woensel Groep James 25
Rayon Tongelre Groep I, II en III
Rayon Centrum Groep Eddy Verkaik 20

Rayon Veldhoven
Rayon Eersel
Rayon Bladel
Rayon Oirschot


Ad van Hoynck heeft contacten in Valkenswaard, Aalst, Waalre, Leende, Sterksel, Maarheeze, Heeze, Borkel en Schaft, Bergeijk, Veldhoven, Steensel en Vessem.
Theo Dirks in Eindhoven (Strijp), Geldrop en dorpen ten westen van Eindhoven.
In Netersel is Fons van de Heijden de commandant en in Son is dat Sjef Lavrijssen. 
In Borkel en Schaft Thijs van de Ven. In Reusel wordt het huis van de commandant getroffen door en granaat, twee kinderen komen om en zijn vrouw wordt zwaar gewond. De groep in Lage Mierde moest onderduiken.


P.A.N.

Het hoofdkwartier van de P.A.N was gevestigd in de Willemstraat 28 (het ouderlijk huis van Jan van der Harten),
Eerder op Wal 1 (Effectenkantoor N.V. J. Hurkens en F. Hezemans) en in de Tuinstraat (voormalige marechaussee kazerne). De P.A.N Stratum vestigt zich op de Stratumsedijk.

PAN

Vanaf deuropening van links naar rechts:
Jacques Hermans, Anne Rinzema , Luit of Luut Broer ?, Greet Kelder-Vroom, F.A.M. (Frans) van Breugel, Lenie Vroom, Jan van den Harten, Dré Kousemaker, Frits Penson, Leo Scheepjens (op motor)

Het PAN-onderkomen aan de Willemstraat 28 te Eindhoven. 
In de deuropening staat Jacques Hermans van de drogisterij aan de Strijpsestraat en wijkhoofd van de L.O. in Strijp en gedurende de bevrijding staf lid van de P.A.N. Daarnaast staat Anne Rinzema met Onno als schuilnaam,  Greet (Kelder-) Vroom, met sjaal, staat onder het postkastje dat aan de muur hangt, links van haar staat F.A.M. (Frans) van BreugelFrans was sectie commandant van de verzetsgroep "Blauwe Jagers".
De andere vrouw is Lenie Vroom (zus van Greetje) Rechts van haar staat Jan Dirk van der Harten (lange man), later o.a. Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant
De 3e van rechts is Dré Kousemaker en op de motor Leo Scheepjens uit Den Bosch.
De man staande helemaal rechts, met de arm onder zijn hoofd, is Frits Penson (Brandweerman).
Foto is gemaakt, namiddag 18 september 1944.

Greet Kelder vertelt in aug 1979 in een interview met Frans Dekkers over de P.A.N.

"Op een gegeven moment werd de P.A.N. opgericht. Ons eerste adres was aan de Wal 1. Dat was toen een Effectenkantoor J. Hurkens en F. Hezemans, Maar daar was geen achteruitgang, dus levensgevaarlijk. Kort hierop kwamen we op de Willemstraat 28 terecht. Bij Van der Harten, de broer van de huidige commissaris van de koningin in Noord-Brabant, die daar een kunsthandel had. De huidige commissaris van de koningin liep daar ook wel eens rond. Hij vroeg wel eens als wij slaghoedjes aan het draaien waren, hebben jullie ook niks voor mij te doen? Dan zei ik, help maar mee slaghoedjes draaien. Maar dat deed ie niet! Dat durfde hij niet. Hij heeft de hele oorlog eigenlijk niks gedaan. Behalve misschien in zijn broek schijten van de schrik en borreltjes drinken. Die vent liep irritant voor je voeten in het huis van zijn broer, Ik noem hem altijd - vanaf dat moment als - "illegaal Jantje". Het pand Willemstraat 28 werd een "bijenkorf". Mensen liepen in en uit en de kelder raakte vol met wapens. Wel onvoorzichtig, maar de bevrijding was in zicht. De Engelsen waren al over de grens geweest. Eddy had er al contact mee gemaakt. De moffen trokken terug. Op een gegeven moment komt er een mof binnen. Kwam water vragen. Maar hij zag al die wapens, dus die konden wij niet laten gaan. Er waren mensen die hem meteen wilden neerknallen, maar ik zei; ben nou redelijk. Zoiets doen wij niet. Die man zag lijkwit. En die riep maar “fraulein bitte bitte”. Ik zei, niks te bitte. Daar hoef je nu niet mee aan te komen. Als je rustig blijft zitten en niet probeert te ontvluchten gebeurt er niks met je. Nou, die zat als versteend. Liet me ook nog een foto zien van zijn vrouw en kinderen. Hij was maar een gewone soldaat, vertelde hij. Hij was ook verplicht geworden om in dienst te gaan enz. Een tijdje later, toen Eindhoven bevrijd was, en een heleboel moffen in het gezellenhuis aan de Gasthuisstraat bijeen waren gebracht... hoorde ik ineens fraulein...fraulein roepen. De mensen van het verzet maakten er grapjes mee. Ze zeiden, hé, die vent moet jou hebben. Zeker verkering mee gehad. Toen ik bij hem kwam zag ik dat het die vent was die we in de Willemstraat hadden gehad. Hij putte zich uit in dankbaarheid. Ja,want die had het daar echt beroerd gehad.. in geestelijke zin. Want Jan van Zeeland, [codenaam voor Roel Looij], van de groep "Sander" kwam binnen...zag hem zitten en zei; "wat doen we ermee... zullen we hem braden of bakken, nee, die vent was echt blij dat de “krieg” erop zat voor hem." Greet Kelder vertelt, op deze pagina, uitgebreid over haar verzetservaringen.

Pand Wal 1 (1943- 1944)

Jan Hezemans (1912), destijds woonachtig aan de Eindhovenseweg in Aalst, had vanaf 1938 een woningbureau annex assurantiekantoor op de Wal 1 in Eindhoven, een kantoor dat gedurende de oorlog nog een bijzondere functie kreeg: het werd een van de hoofdkwartieren van de landelijke onderduikersorganisatie (L.O.) en later van de P.A.N, de Partizanen Actie Nederland.

"Overdag was ik meestal op mijn kantoor te vinden. Daar was ook de P.A.N. ondergebracht. Een verzetsgroep die van hieruit allerlei operaties plande. Die zaten er al veel langer. Dat kwam, doordat ze op een gegeven moment een onderkomen zochten voor wat verzetsmensen. Als woningbureau klopten ze toen bij mij aan om te horen of ik ergens een woning achteraf te verhuren had. Ik zei hun toen dat ze beter in de anonimiteit van de stad konden gaan zitten en bood mijn kantoor daarvoor aan. Het kantoorpand was immers groot genoeg en ’s avonds en ’s nachts had men vrij spel, omdat ik dan zelf in Aalst of elders was.

Er is zo in mijn kantoor in de loop van de jaren heel wat springstof binnengedragen. Zo werden er veelvuldig staven dynamiet, vermomd als worstenbroodjes, aangevoerd. Zelf was ik niet echt actief in het verzet. Ik verleende enkel wat hand- en spandiensten. Ik weet nog dat er op een gegeven moment een tas met handgranaten naar W26 (Willemstraat 26) gebracht moest worden. De Duitsers waren op dat moment nogal lastig: er werd regelmatig gecontroleerd. Uiteindelijk bood ik aan de tas weg te brengen. En voor het geval ik aangehouden zou worden, had ik één handgranaat met de vleugelmoer los in mijn jaszak zitten. Dan eventueel maar liever samen de lucht in". ...
.... 18 sept. 1944: Ik besloot even 
naar kantoor te gaan. Daar kwam op een gegeven moment Ad Stork binnen, alias Ad Hoynck van Papendrecht. Hij had armbanden van de P.A.N. bij zich. Die waren we aan het voorzien van een gemeentestempel , toen tegen 12 uur een politieman kwam vertellen dat de Amerikanen in het noorden Eindhoven hadden bereikt. Stork vond het dringend gewenst dat er contact gemaakt zou worden met het, uit het zuiden oprukkende geallieerde leger. Hij vroeg me daarvoor zorg te dragen en ik ben toen meteen op pad gegaan. Ik pakte de fiets en reed aan. Meer en andere verhalen van Jan Hezemans zijn te lezen in deze PDF.


manuscript P.A.N.

Zooals het was verzet en bevrijding rond Eindhoven

Gedenkboek van de P.A.N.

Manuscripten deel 1 en deel 2 (download PDF) van de P.A.N, zoals dat aanwezig is bij het www.rhc-eindhoven.nl, werden door Piet Vriens ter correctie aangeboden aan enkele P.A.N. leden. Die gaven hun correcties en aanvullingen door aan de samensteller van het Gedenkboek.
Het Gedenkboek van de P.A.N. is echter nooit als boek gedrukt. Er is wel een map beschikbaar met 360 getypte pagina’s, enkele foto’s en tekeningen. Die map en de rest van het archief is door Katinka Hermans overgedragen aan het https://www.bhic.nl Zij was de dochter van Jacques Hermans, een van de leiders van de P.A.N.
De complete map is online beschikbaar in 3 PDF-delen: deel 1 en deel 2 en deel 3.
Zodoende wordt het Gedenkboek van de P.A.N, 75 jaar na de bevrijding van Eindhoven, a.h.w. toch nog online uitgegeven, aangevuld met extra documenten. 

A.P. Hoynck van Papendrecht 

In Luyksgestel en later in Valkenswaard ondergedoken Delftse student Ad Hoynck van Papendrecht ("Frits") of Ad Stork was al vanaf augustus 1943 bezig om mensen voor het harde verzet te verzamelen. Hij bundelde, samen met anderen, vanaf begin 1944 een aantal jonge mannen en vrouwen uit de regio in de Partisanen Actie Nederland (P.A.N). 

Lees hierover zijn uitgebreide verhaal uit 1947 

Ad was ook degene die contact had met landelijk verzet via Johannes Arnoldus van Bijnen alias Frank van Bijnen (Oosterhout, 31 mei 1910 – Apeldoorn, 1 december 1944) de landelijke sabotagecommandant van de Nederlandse Landelijke Knokploegen (LKP) 
Lees hier meer over de adelijke achtergrond van Ad Hoynck van Papendrecht.

De P.A.N (Partizanen Actie Nederland) ontstond begin 1944 uit een fusie van een aantal illegale groepen. Die knokploegen vormden de gewapende tak van de organisaties die hulp boden aan onderduikers. Kort voor de bevrijding ging de P.A.N de geallieerden steeds meer helpen. Openlijk werd de strijd aangebonden met de Duitsers in de buitenwijken van Eindhoven en op het vliegveld. Niet iedereen die in de oorlog achter de schermen belangrijk werk verrichtte zocht daarmee een plekje in de schijnwerpers van de belangstelling. Zo iemand was Ad (Adriaan Paulus) Hoynck van Papendrecht, geboren in Bergeijk op 24 april 1920. Op wens van zijn vader, gemeentegeneesheer Antonius Paulus Aloïsius Hoynck van Papendrecht, studeerde hij aanvankelijk medicijnen. Maar al na een jaar stapte hij over naar de Technische Universiteit in Delft. Toen in 1943 de universiteiten op bevel van de Duitsers moesten sluiten, kwam Ad terug naar Bergeijk. Al gauw kwam hij terecht in het verzet onder de schuilnaam "Frits". "Ik heb hier in de omgeving de verzetsorganisatie P.A.N opgebouwd", vertelde Ad in het voorjaar van 1998 in een krantenartikel.** of lees zijn verklaring.

**Tekst uit:"Bergeijk in oorlogstijd 1939-1945", uitg. mei 2015, Johan Biemans, Stichting Eicha Bergeijk, isbn 9789071567117. De tekst is beschikbaar gesteld door Ad Tilborghs.

"Als student moest ik natuurlijk onderduiken en heb ik een half jaar in Luyksgestel in een ondergrondse houten keet ondergedoken gezeten. Toen de oorlog maar bleef duren, de winter kwam, mijn zussen minder gemakkelijk eten konden brengen en de hazen en konijnen niet meer te stropen waren, ben ik naar Valkenswaard gegaan. Ik kreeg daar contacten met de LO (Landelijke Onderduikersorganisatie) en bouwde de groep uit tot tachtig, honderd man. Die mensen van het toenmalig verzet komen nog steeds (1998) bij elkaar. Ik zit in het hoofdbestuur van de NFR, de Nationale Federatieve Raad van het voormalig verzet in Nederland."

De Partisanen Actie Nederland (P.A.N) is een nieuwe organisatie die zich het uitvoeren van sabotage ten doel stelde. In de P.A.N gingen twee al langer bestaande illegale groepen uit Eindhoven en omgeving samen: beide waren uit de LO afkomstig. De ene was in het najaar van 1943 opgericht door de Bergeijkse student A. Hoynck van Papendrecht ("Frits') en omvatte op den duur groepen in een twaalftal gemeenten ten zuiden van Eindhoven. De andere was de knokploeg Sander onder leiding van Th.C. Dirks ("Sander') en kwam voort uit de wijk Strijp van de LO; zij opereerde vooral in de dorpen ten westen van de stad.*

Beide knokploegen stonden los van de LKP en dat bleef zo tijdens hun samenwerking op sabotagegebied in de P.A.N. Ondertussen zette de KP-Sander haar werk voor de LO voort; de overval op het distributiekantoor te Bladel op 16 juni 1944 vormde een van haar meest succesvolle acties. Pas in juli 1944 vond een eerste contact plaats met de leidende LKP-er Van Bijnen. *

Die ontmoeting in Knegsel leidde ertoe dat de zelfstandig blijvende P.A.N. ermee akkoord ging in Eindhoven en omgeving sabotage te bedrijven in het kader van de LKP-sabotageorganisatie. De gelederen van de P.A.N namen daarna snel in omvang toe. In mei had men 300 en in augustus al 600 meest jongere krachten ter beschikking voor sabotage-acties. Ook in september was er nog sprake van ledenwerving. *

Toen de wapendroppings uitbleven, had Van Bijnen o.a. Ad Hoynck van Papendrech geïnstrueerd om dan maar te proberen wapens buit te maken door kleine groepjes Duitse militairen te overvallen. Ook kwam het herhaaldelijk voor dat Duitse soldaten rond Dolle Dinsdag of kort voor de eigenlijke bevrijding zich vrijwillig overgaven aan de "partizanen". In beide gevallen leverde dat weliswaar de felbegeerde wapens op, maar tegelijk werden de betreffende illegale groepen dan belast met de bewaking, voeding en huisvesting van de krijgsgevangenen. *

De sabotage in het Zuiden was redelijk succesvol. Tot 17 september, de dag waarop de Nederlandse regering opriep tot de spoorwegstaking en het geallieerde opperbevel de instructie gaf om beneden de grote rivieren geen sabotage meer te plegen, werden tientallen spoorlijnen meermalen door onder o.a. Ad Hoynck van Papendrecht opererende knokploegen en P.A.N. onklaar gemaakt.*

In Eindhoven werd de P.A.N ingezet om plunderingen tegen te gaan. Ook het beschermen van vitale objecten tegen vernielingen door de terugtrekkende Duitse troepen, te denken valt bijvoorbeeld aan bruggen, sluizen, elektrische centrales, mijnen en fabrieken, moest de illegaliteit vaak min of meer onvoorbereid en inderhaast regelen. Dat de illegalen daarbij ook alle helpers inschakelden, die zich nu plotseling in groten getale "liefst voor direct, actief optreden" aanboden spreekt eigenlijk vanzelf. *
* Tekst delen uit: Het geweten der natie: de voormalige illegaliteit in het bevrijde Zuiden, september 1944-mei 1945 door Henk Termeer.


Ad Hoynck van Papendrecht

Ad Hoynck van Papendrecht

Ad Hoynck van Papendrecht, 24 jaar in 1944, hij heeft vooral een coördinerende rol. Van Papendrecht was volgens Greetje Kelder, vrouwelijk P.A.N, lid, geen ‘veldman’. "Was meer een denker en planner van alles", vertelt ze later. Van Ad's activiteiten is weinig bekend. 

Ad van Hoynck heeft veel contacten in de omgeving van Eindhoven. Hij maakte gebruik van minstens twee valse persooonsbewijzen. Een op de naam Petrus Adrianus Pees, als bouwkundige en de andere op naam van (Ad) Adrianus Petrus Stork, met het beroep onderwijzer. 

Een brief aan zijn schuilnaam Stork geeft een beetje een beeld waar hij in juli 1944 mee bezig is: voorbereiding van de bevrijding, munitie verzamelen, bruggen onklaar maken, het leren seinen met morsetekens en hun wapens afstellen.

Beste Stork,

Ben er na veel moeite nog in geslaagd, Parabellumpatronen te bekomen, doch niet op het door u opgegeven adres. Bijgaand is een busje, met 38 stuks. Ik hoop van harte, dat ze aan de opgegeven maten voldoen.

Betreffende de brug op de Somerenseweg, kan ik u nog mededelen, dat, nadat wij de brug zullen versperd hebben, wij in staat zijn, de waterstand van de Sterkselse Aa op te voeren tot een diepte van 3 meter en een breedte van ongeveer 4 tot 5.1. Bij eventueel terugtrekken over de Somerenseweg, zullen de Duitsche troepen en absoluut eerst de versperring op moeten ruimen, alvorens verder te kunnen trekken, terwijl de versperring door ons onder vuur zal worden gehouden.

Wat betreft de morsetekens, hiervoor dank ik U hartelijk. Ik kan U hieromtrent mededelen, dat wij een seiner in de arm genomen hebben en dat wij nu geregeld les krijgen en dat we reeds flinke vorderingen maken.

Ook te Bergeijk hebben we tot op zekere hoogte succes geboekt. We hebben de zaak grotendeels voor elkaar gebracht, al. een moest de mantel, waarin de loop heen en weer veerde, nog eens gericht worden op een draaibank. Dat konden wij ter plaatse niet in orde krijgen, doch daar kon Hermans zelf voor zorgen. Wij zijn zondag even wezen kijken en zijn daarop maandagmiddag teruggegaan en hebben van 13 tot 21 uur gewerkt.

Is het gewenst, dat wij nog een tekeningetje maken van de Geldropseweg en van de Somerseweg?


Met vaderlandsche groet,

B. de Graaff


Vals persoonsbewijs van Ad Hoynck van Papendrecht op de naam Stork.
Ad Hoynck ( 24-4-1920 Bergeijk - 20-9-2001 Aalst-Waalre) werkt na de oorlog bij de DAF.
Hij trouwt met Th. A. J. H. (Trees) Visschers.
De vader van Ad is huisarts in Bergeijk. 

Najaar 1944
 "Ik werd in het najaar van 1944 bij prins Bernhard geroepen en moest de Eerste Compagnie Stoottroepen formeren om de flanken van de Corridor te beschermen." Maar anders dan mijn voorvaderen had ik geen militaire achtergrond. Later ben ik als oorlogsvrijwilliger naar Engeland gegaan voor een opleiding als gevechtspiloot bij de RAF. Voordat ik mijn wings gehaald had was de oorlog voorbij. En eenmaal terug in Nederland bleken er geen militaire vliegtuigen meer te zijn. Toen ben ik bij de DAF terechtgekomen. Een groot deel van mijn leven, 27 jaar, heb ik daar gewerkt. Daar deed ik onder meer de octrooiafdeling." **

Ad Hoynck, Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, overleed te Aalst-Waalre op 20 september 2001. Hij was drager van het Verzetsherdenkingskruis, het Mobilisatie-Oorlogskruis, de eremedaille van de gemeente Eindhoven en Citoyen d'Honneur de Saujon, Frankrijk. **

P.A.N. bestreed vijand openlijk

Artikel in Groot Eindhoven 21 september 1983

1

Verzetsherdenkingskruizen

De plechtige uitreiking van verzetsherdenkingskruizen door prins Bernhard aan een aantal oud-illegale werkers en oud-verzetstrijders uit Noord-Brabant september 1983 in het Willibrorduskerkje te Waalre. Een aantal van die PAN-leden heeft nu, vanwege hun verdienstelijk maar uiterst gevaarlijk verzetswerk, het verzetsherdenkingskruis toegewezen gekregen.

2

P.A.N.

De mannen en vrouwen die de moed hadden het gevaar te trotseren en zich ingezet hebben voor onderduikers, voor bonkaarten, joden- en pilotenhulp. In Eindhoven en wijde omgeving, de Kempen en de Meierij. herinneren de mensen zich ook de meer actieve verzetsorganisatie de PAN die in 1943, nu precies 40 jaar geleden, werd opgericht 

3

Ad Hoynck van Papendrecht = Frits

Onder de schuilnaam Frits had hij al snel vele van zulke groepen gevormd welke nog werden aangevuld door een aantal groepen dat onder leiding stond van Theo Dirks, die werkte onder de schuilnaam Sander.
Zo had Eindhoven en omgeving in de PAN een unieke verzetsorganisatie die haars gelijke niet heeft gehad in Nederland.
Meer over adel en Ad Hoynck van Papendrecht
Verklaring 1947 over opzet van de P.A.N.

4

14 dagen voor de bevrijding actief ?

Ten onrechte wordt in dit artikel "door een zegman" vermeld dat de P.A.N. al veertien voor de bevrijding al rondliepen met "bekende overall met witte band en rode letters PAN." In hun verslagen treden ze pas in overall op 18 september naar buiten. Wel was de P.A.N., onder hun knokploeg-namen, al maanden actief in het harde verzet, overvallen plegen, sabotage, treinen laten ontsporen enz. Lees activiteiten van KP Sander.

Jacques Hermans

J.H.A. (Jacques) Hermans (alias Jacques)
De drogist aan de Strijpsestraat, tevens verzetsstrijder en staflid van de P.A.N, was met zijn vrouw Mien Hermans-Camps actief in het verzet.
Jacques en Mien hadden 5 kinderen. 

Als je over de Strijpsestraat loopt, schuin tegenover het Sint Trudoplein, sta je er niet bij stil dat de Cafetaria Sint Trudoplein in de oorlog een centrum van de P.A.N was. Er werden vergaderingen gehouden, spullen bewaard en foto’s ontwikkeld voor valse persoonsbewijzen. 

Het gaat om de drogisterij "Het Kruispunt" gebouwd ca. 1936, met een prachtige gaper aan de gevel, die lag aan de Strijpsestraat 184. De steen waar de "gaper" op stond is nog steeds aanwezig. 

Met een fototoestel, waar een filmrolletje in zat, werden foto’s gemaakt. Het filmrolletje werd in een zakje afgegeven bij "Het Kruispunt" . Daar werden de foto’s ontwikkeld en afgedrukt. In een Agfa-mapje (fabrikant filmrolletjes) kreeg je je foto’s terug. 

In de zakjes en mapjes werden ook andere spullen aangeboden en verstrekt dan filmrolletjes en foto’s, zoals te veranderen persoonsbewijzen, papieren en vragen over van alles en nog wat, om ze na een paar dagen terug te krijgen, gevuld met bonkaarten, steungelden en antwoorden op vragen. Zo had de winkel nog een forse illegale functie, die de Duitsers nooit geweten hebben, maar bij veel Strijpenaren wel bekend was.

Soms werd het Jacques te gortig, als zijn ingang wel een fietsenstalling leek of men hen een onderduiker op zijn dak had gestuurd. "We kunnen beter een vlag uithangen, hier verzorgt men onderduikers" was dan zijn gezegde. 

Van foto’s die Duitse soldaten lieten ontwikkelen, ging een kopie naar het verzet, bijvoorbeeld:


® foto's Jacques Hermans / www.eindhoven4044.nl 

Jacques Hermans

Jacques Hermans

Jacques Hermans heeft in februari 1946 zijn ervaringen in de oorlog op papier gezet. Zijn beschrijving geeft een heel goed beeld van het verzet in Strijp en in Eindhoven en omgeving.

Strijpse P.A.N. leden

Hermans krijgt van Piet Goede, L.O. leider Eindhoven, Heezerweg 209, het verzoek om een L.O. Strijp op te richten. Dat doet Jacques. Hij omringt zich met mannen als:
P.J. Haagen "Tom", J. Daamen "Johnie" Doelenstraat 31, Dick Bolhuis "Dick F.C." interstedelijk koerier, Rinsema "Onno", Walhout "X.X.", Kapelaan de Kroon "Het Sieraad", Pater Laurentius "De Bruin", P. Weinberg "Wein" Bredalaan, L. Gussenhoven "Gus" Schippershof 12, Wellink "Ley", G.W.J. Roothans "Hans" Strijpschestraat 76, P. Abraham "Peter" koerier en Theo Dirks, leider KP Sander, Schouwbroekscheweg 65. 

Jacques Hermans 14 febr. 1906 - 15 febr.1966

Jacques Hubertus Antonius (Jacques) Hermans is in Venlo geboren op 14 februari 1906. Hij gaat in 1927 als aankomend militair naar Nederlands Indië (Indonesië). Daar volgt hij de kaderschool en wordt hij sergeant bij het Korps Marechausse. Vanwege malaria problemen keert hij, met eervol ontslag, terug naar Nederland.
In mei 1936 trouwt Jacques met Wilhelmina Gertruda Petronella (Mien) Camps. Hij zet de drogisterij en fotohandel van zijn vrouw en haar tante, voort. De zaak ("Het Kruispunt) wordt in 1937 verplaatst naar de Strijpschestraat 184.
Jacques en Mien Hermans krijgen vijf kinderen. De zakenpartner van Jacques, mevrouw Maria Mathilda Philomena Maas, "tante Mietje", verzorgde het ontwikkelen en afdrukken van foto's. Jacques Hermans was een van de oprichters van de P.A.N.
Ook zijn vrouw en tante Mietje waren actief in het verzet. 


Jacques maakte niet alleen voor anderen, valse persoonsbewijzen.
Hij had diverse valse papieren en was ook chemiker, koopman in confectie, technisch ambtenaar bij de P.T.T en hij werkte onder twee namen op het Nat. Lab. Van Philips.
Ook een ochtend lijnkaart (tot 9.30 uur) voor Amsterdam stond op zijn valse naam.
Jacques had veel meer geheime activiteiten dan hij heeft opgeschreven

Pan Strijp

Groepsfoto gemaakt tussen 18 en 24 september 1944.
Voornamelijk P.A.N. leden uit de wijk Strijp in Eindhoven.
Jacques Hermans staat aan de rechterkant, met overall en helm. Hij heeft 3 witte strepen op zijn arm en een “steelhandgranaat” achter de gordel.

Arrestatie 

Zondagochtend 9 juli 1944 , de dag na arrestatie van Piet Haagen, stapte chef Willy Weber van de Sicherheidsdienst bijna bij Jacques winkel naar binnen, werd gevraagd: "Sind Sie Herr Jacques Hermans".

Daar Jacques niet direct antwoord gaf, zei de begeleidende Nederlandse collaborateur, "Ja, zeg het maar. We zullen naar binnen komen". "Dat zit nog" antwoorde Jacques in gevat Brabants waarmee hij bedoelde "dat is nog zo zeker niet" en liep naar hen toe. 

Weber en Co [ Politieagent ] stoven enige passen terug, grepen in de zakken, en "Hände hoch!" - "Haben sie Waffen?" "Wat moet ik met wapens doen"? was Jacques 's antwoord. Hij had namelijk twee pistolen verstopt in zijn winkel en nog veel meer. Een huiszoeking kon hij niet gebruiken.

Daarom heeft Jacques de moffen naar buiten geloodst. Buiten stond een auto al klaar [ chauffeur was waarschijnlijk A.J.J.Wolterbeek ] en hij moest mee. In de auto gezeten, vroeg Weber of Jacques een zekere Frans van Gennip (schuilnaam van Piet Haagen) kende. Hij snapte onmiddellijk, dat er iets met Piet gebeurd moest zijn. Natuurlijk ontkende hij dat. Piet Haagen was wel werkzaam bij Drogist van Jacques en "tante Mietje" Maas en daarom krijg hij "Duits" bezoek.

Jacques werd niet naar Vught vervoerd, zoals eerst in de bedoeling was, maar eerst naar het Eindhovense politiebureau. Later die week is hij toch naar Vught gebracht.

Het gelukte het verzet om hem tussentijds op de hoogte te brengen, wat er gebeurd was na zijn arrestatie. De ledenlijst van de P.A.N. (200 personen) was direct in veiligheid gebracht, evenals de pistolen, flesjes fosfor, munitie en twee radiotoestellen.
Ze hadden alleen niet kunnen ontdekken waar Jacques de negentig blanco Belgische persoonsbewijzen met stempels, een aantal ontstekingen en zijn eigen persoonlijke valse papieren verstopt had.
In Vught werd Jacques eerst een tijdje in de kelder van het Mariënhof op gesloten, om daarna door een SS Obersturmbahnführer verhoord te worden. De eerste vraag ging over Frans van Gennip. Jacques vertelt dat hij alleen Frans van Gennip kende "als 
de man van zijn nicht ", wat ook nog waar was. Hierna werd de vraag gesteld of er wel eens iemand in de donkere kamer kwam om foto's te ontwikkelen"? Jacques antwoordde hierop: "Vroeger alleen het personeel, en iemand van het vliegveld en Philips", Dat antwoord was schijnbaar ook al goed. 

Hierna gaf hij Jacques zijn persoonsbewijs terug, om het bijna onmiddellijk weer af te nemen, zo genaamd om nummer enz. te noteren. Onder die bezigheid zei hij plotseling. "Ein Kerl hat mich gesagt, sie waren ein Mitglied von eine terrorbend".

Zeer verontwaardigd antwoordde Jacques prompt, dat hij nooit aan politiek deed, en vader was van vijf kinderen. Het gehele verhoor was schijnbaar gunstig in Jacques voordeel verlopen, hij kon vertrekken. Echter niet, nadat de Duitser gevraagd had of hij steeds te bereiken was en of anders zijn vrouw wist waar hij te bereiken was. Dat werd natuurlijk bevestigend beantwoord, en als kennisgevende waarheid aangenomen. 

Daar Jacques toiletbenodigdheden in een handdoek gewikkeld bij zich had, vroeg deze nette Edelgermaan "of hij soms een papier wilde hebben om dit in te pakken". Zoveel vriendelijkheid mocht niet worden afgeslagen, maar direct daarop zei Duitser, "Maar het is wel een Duitse krant". Ook dat hinderde Jacques niet. Natuurlijk vertelde hij niet dat de meeste bonkaarten en ander materiaal in Duitse kranten werd vervoerd. Jacques had gelukt dat hij een redelijk vriendelijke mof bij zijn verhoor had getroffen. Hij verliet zijn verhoorkamer. 

Nauwelijks op de gang, kwam hij Jacques weer achterop en riep hem. Hij bleef verstijfd staan, gelukkig was dit niet uiterlijk merkbaar. De Duitser zei, "een ogenblik, ik moet de wacht nog waarschuwen dat je ontslagen bent". Ja, dat is waar ook antwoordde Jacques. Aan de wacht, vroeg Jacques nog een vuurtje, voor zijn sigaret, en stapte zo gerust mogelijk de vrijheid in.

Zich wel bewust, dat deze vrijheid wel eens niet van lange duur kon zijn. Jacques is nog wel enige tijd geschaduwd, maar tegen Jacques konden ze geen bewijs vinden. Toch besloot Jacques met zijn vrouw enige maanden op "vakantie" te gaan met zijn vrouw en kinderen. Ook de zoektocht naar Eb en Willy is gelukkig zonder resultaat gebleven.

15 augustus 1944

Op 15 augustus werden door het miswerpen van een aantal bommen, bedoeld voor het vliegveld, mijn huis en zaak zwaar beschadigd. Van alle P.A.N. en L.O. leiders (o.a. Dick, Peter, Eb, Ley, Willy) kreeg ik onmiddellijk hulp. Zij kwamen regelmatig meehelpen opruimen, welke camouflage zeer goed was om bij elkaar te komen.
https://eindhoven4044.nl/4/JacquesHermans.html

15 augustus 1944

Meerdere huizen in Strijpschestraat /Strijpsestraat worden geraakt en er vallen diverse doden en gewonden tijdens dit bombardement.
Doden op Strijpsestraat 198, 202 en 206.


'Strijpschestraat 184, Eindhoven. De winkel van de P.A.N. wijkleider Jacques Hermans. Op 15 augustus 1944 zwaar beschadigd. Op 18 sept. 1944 de letters PAN op de planken geschilderd.
Zijn drogisterij "Het Kruispunt" was in 1943/1944 een belangrijk LO/KP en P.A.N. pand.
Op de foto staat jonge Francie Hermans aan de hand van haar moeder Mien Hermans-Camps, de vrouw van Jacques Hermans. De andere kinderen Hermans waren, voor hun veiligheid, bij familie in Limburg.

Ook op 15 augustus valt er een Duitse bom voor het pand en in de St-Trudokerk
Lees verhaal over branden in Strijp en Sint Trudokerk


Een jaar later is de drogisterij "Het Kruispunt" is weer opgeknapt.
De foto is gemaakt tijdens bevrijdingdag op 18 september 1945.

Stoottroepen 
Op 24 september worden de P.A.N. opgeheven en de Stoottroepen (z.g. Koninklijke Patrouille) opgericht, tijdens een vergadering in het Philips Ontspanningsgebouw. 

Jacques meldt zich aan. Hij krijgt de opdracht om de lijfwacht van Z.K.H. Prins Bernard in Brussel te formeren. Als Prins Bernard naar Breda gaat vraagt Jacques eervol ontslag als wachtcommandant i.o.m. Peter Borghouts. Jacques blijft wel lid van de Stoottroepen. Hij krijgt echter te horen van Giel Bensen, waarnemend commandant Brabant, dat er geen gebruik meer zal worden gemaakt van zijn diensten. 

Jacques voelt zich in zijn eer gekrenkt en vecht voor eerherstel. 


29 februari 1984 werd Jacques Hermans het verzetsherdenkingskruis toegekend.
Dit is toen postuum toegekend aan zijn dochter Katinka Hermans in het Provinciehuis Noord-Brabant. Uitgereikt door Mr. A.A.A. van Agt die na zijn premier periode, was benoemd als Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant. Ruim 70 voornamelijk Brabantse verzetsmensen kregen dit verzetsherdenkingskruis. 

Theo Cornelis Dirks, "Sander"

KP of Knokploeg "Sander"


Achter op de foto staan de namen:
Stand, v.l.n.r. :
1 Ome Jan = Roelf Looij met leren jas = Jan van Zeeland = Jan Knok.
2 Ric Avis, 2e van links met stropdas = H.J. Avis = Roel van Brabant.
3 Tom = Piet Haagen als een pseudo-politieman gekleed, in 1944 gefusilleerd.
4 Willy Vos , Kootwijkstraat 16.
Geknield:
5 Wevers = Egbert Wever, Plataanplein 7 = Eb = W.19
6 Luit of Luut Broer, Venstraat 77, Eindhoven.
7 Teser is waarschijnlijk G. Theres uit groep Ko (met Egbert Wever).
De foto gemaakt door Anne (Onno) Rinzema op de Venstraat 77 Eindhoven in 1943 of
voorjaar 1944..
zie andere foto hieronder

Theo Cornelis Dirks, "Sander"

Theo Dirks (10-11-1918) is de leider van de KP "Sander". Theo verzamelt een aantal mensen om hem heen die de Duitsers met harde hand willen aanpakken, zoals Piet Haagen, Harry Aarts
Er is niet veel bekend over hem, via uit oude kranten sprokkelen we wat informatie over hem op. Theo woonde zijn gehele leven al in Strijp, eerst met zijn ouders op Zeelsterstraat 76, zijn vader was aannemer. In maart 1943 verhuist hij naar het huis van zijn schoonouders die ook in Eindhoven wonen aan de Schouwbroekseweg 65, toen nog met "sch" geschreven. Hij gaat inwonen bij zijn schoonouders nadat op 4 maart 1943 is getrouwd met de 21 jarige Jeanne van de Cruijs. Theo is dan 24 jaar.

Zijn schoonouders waren het secretariaat van de Eindhovense Lourdes-Ziekenfonds „St Raphael". In de periode tussen 1938 en 1941 kan je op hun woonadres, je opgeven voor een officiële bedevaartreis naar Lourdes. Georganiseerd voor R.K. werknemers. Je kon voor 55 gulden een week, dat was wel de goedkoopste 3e klas treinreis, naar Lourdes. In de eerste oorlogsjaren ging deze bedevaart gewoon door. Wat veel mensen niet weten: Lourdes was een broedplaats voor extreem-rechts. Tijdens de tweede Wereldoorlog stond het symbool voor het verbond tussen Vichy-regime en katholieke Kerk. Maar de meeste bedevaartgangers gingen voor hun eigen genezing.

Als militair vocht Theo in mei 1940 in Limburg tegen de Duitse inval en heeft hij nog een brug opgeblazen om de Duitse opmars tegen te houden.

De Lourdes dekmantel, van zijn schoonouders kon Theo wellicht goed gebruiken bij zijn activiteiten als pilotenhelper en P.A.N. lid.
De laatste oorlogsmaanden is Theo onderdoken in Eersel en is hij daar actief. Na de oorlog wordt Theo Dirks beroepsmilitair en vertrekt uit Eindhoven.

Hieronder kladblaadje met aantal namen van de groep "Sander". Greet Kelder vertelt in 1979 in een interview aan Frans Dekkers: "over de verzetsgroep "Sander." Greet: "Hoe groot onze groep was? Er zat natuurlijk verloop in. Mensen die gingen "cross-linen", die zich elders in het land bij het verzet aansloten, en natuurlijk ook mensen die er bijkwamen. Het schommelde zo rond de 20 personen. Ja, er zijn ook mensen opgepakt. En dood. Gefusilleerd. Zoals Piet Haagen van onze groep. met de schuilnaan Tom. Hij werd gepakt toen hij drie piloten wegbracht. Dat was in Tilburg. In 1944 is hij gefusilleerd. Hij was een van de besten. Hij heeft veel pijn geleden tijdens de verhoren, maar hij heeft niet gepraat. In Eindhoven is een wandelsportvereniging naar hem genoemd. De jaarlijkse R.K.W.S.V. Piet Haagen-wandeltocht, is een eerbetoon geworden. Ik geloof niet dat de club nu nog bestaat. Hij heeft ook meegedaan aan een overval op het distributiekantoor in... ik meen in Hoogeloon. Dat is mislukt. Hij zat in het raam en trapte met zijn ene been een of ander rek naar beneden. Wegwezen dus." 

Een van de samenstellingen van de groep "Sander", waarschijnlijk opgeschreven na 18 september 1944 omdat de overleden groepleden er niet meer op staan. De groepsamenstelling veranderde regelmatig. De vaste leden waren: Piet Haagen , Harry Aarts, Roel Looij (alle drie overleden tijdens de oorlog) en Wim Kelder, Greet Kelder, Frits (Ad Hoynck van Papendrecht) en Theo Cornelis Dirks.

Andere namen vonden we op dit kladblaadje: Huub Dirks, Martien Dirks (familie Theo Dirks), Goossens, Beekse, Avis = H.J. Avis (5/1/1921-19/2/1989) schuilnaam "Roel van Brabant", Dick Bolhuis, Jo van de Hengel, Jan de Visser.

Ric Avis 

 
In de Knokploeg Sander waren diverse mensen actief, in wisselende samenstelling. Joost Avis, de zoon van Ric Avis die lid was van de KP Sander, zag het P.A.N. materiaal op de website www.eindhoven4044.nl en kwam met een aantal bijzondere foto’s en aanvullingen. 

Ric Avis gewond geraakt 22 oktober 1944. Foto samen met zijn vriend Cor Rinzema in een hospitaal..

Ric Avis okt. 1944

Joost vertelt het volgende verhaal over zijn vader Ric:  

Ric Avis geboren in 1921 was als twintiger actief in het Eindhovense verzet, hij gebruikte de schuilnamen “Roel” en "Roel van Brabant". In de familie werd hij Ric genoemd maar in de oorlogsjaren schrijft men zijn naam vaak als Riek. Hij had nauwe contacten met de actieve KP Sander, waar veel bekende Eindhovense verzetsmensen deel van uitmaakten. Ook had hij speciaal contact met Jacques Hermans en Wim Kelder, beide staan met een foto in het hieronder herinnering gedicht.
Ric Avis staat als 2e links, ook op onderstaande foto uit nov. 1943. Dit onderstaande stoere kiekje is mogelijk gemaakt door zijn oorlogsvriend Cor Rinzema. 


Staand v.l.n.r. :
1 Ome Jan = Roelf Looij met leren jas = Jan van Zeeland = Jan Knok.
2 Ric Avis, 2e van links met stropdas = H.J. Avis = Roel van Brabant.
3 Tom = Piet Haagen als een pseudo-politieman gekleed, in 1944 gefusilleerd.
4 Willy Vos , Kootwijkstraat 16.
Geknield:
5 Wevers = Egbert Wever, Plataanplein 7 = Eb = W.19
6 Waarschijnlijk Anne (Onno) Rinzema.
7 Luit of Luut Broer, Venstraat 77, Eindhoven.
8 Teser is waarschijnlijk G. Theres uit groep Ko (met Egbert Wever).


Ook zijn vriend Cor Rinzema en zijn echtgenote Cornelia Lindhout waren actief in het verzet, zij zijn in 1983 geëerd met het Yad Vashem verzetsherdenkingskruis. Ric Avis heeft zijn verzetsherdenkingskruis nooit aangevraagd, zijn daden spreken en zeggen genoeg.

Riek of Ric is in ieder geval betrokken bij een aantal verzetsdaden die door de groep Sander zijn uitgevoerd. Zo wordt zijn naam genoemd bij de succesvolle overval op het distributiekantoor te Bladel op 16 juni 1944. Ook is hij betrokken, in politie-uniform, bij een nachtelijk overval in de Fellenoord. Gewapend met mitrailleur verdedigde hij strategische punten in de laatste dagen voor de bevrijding. In opdracht is er door hem een elektriciteitshuisje opgeblazen, om de Duitse communicatie te beletten. 

Hij wist ook een van de wildste P.A.N. lieden, Ome Jan (Roelf Looij, ook bekend als Jan Knok en Jan van Zeeland) tot bedaren brengen. Ome Jan wilde de Duitsers al voor 18 september te lijf gaan, maar toen was de overmacht voor de slecht bewapende P.A.N. leden nog te groot.

Ric hielp bij het weghalen van geweren van het vliegveld Welschap. Ook maakte hij een Duitse motorfiets buit. Hij had contact met dr. Betty Levie die vooral als koerierster met zijn vriend Anne of Cor Rinzema (Anne gebruikte Onno als schuilnaam en zijn vrienden spraken hem aan met Cor) samenwerkte. Deze dr. Betty Levie duikt onder in Eindhoven bij ingenieurs van het NatLab van Philips. Vanaf 1944 werkte zij als koerier voor het verzet en na de bevrijding van zuidelijk Nederland als arts voor het Rode Kruis.

Deze verzetsdaden kwamen naar voren uit een gedicht dat zijn vriend ter gelegenheid van zijn 12½ jarige huwelijk maakte. Hieronder een afdruk van twee van de vier pagina's. Veel van zijn verzetsdaden zijn anoniem gebleven en daar is later weinig over gesproken. Duidelijk is wel dat Ric Avis en zijn vriend Cor of Anne  Rinzema behoorde bij de intieme cirkel van het Eindhovense verzet.

Na de bevrijding van Eindhoven, september 1944, sluiten Ric en zijn oorlogsvriend Cor Rinzema zich aan bij de Stoottroepen. Op 10 oktober 1944 vertrekken zij en vele andere jonge verzetslieden uit het zuiden om bij "vrijwilligersleger" de stoottroepers actief te worden. Hij en zijn vriend krijgen de rang sergeant-majoor bij deze "Stoters" 

In Beneden-Leeuwen in het land van Maas en Waal, waar de stoottroepers bij de rivier de Waal de wacht hielden, wordt hij in zijn schouder getroffen. De Duitse troepen hadden de overkant van de Waal bezet. In Beneden-Leeuwen is ook een herdenkingskapel voor de Stoottroepen en in Assen een Stoottroepenmuseum.

Henricus Jacob (roepnaam Ric) Avis is geboren 5 januari 1921 in Midwoud (West-Friesland) en hij is overleden op 19 februari 1989 in Hoorn (NH). 

Zijn vriend Anne  Rinzema is geboren op 29 mei 1918 en overleden op 25 april 2007.  De Friese naam Anne, werd onder zijn kennissen niet gebruik, ze noemde hem Cor. Rinzema gebruikte in de oorlog Onno als schuilnaam. Anne is in 1942 getrouwd met Cornelia Lindhout, zij actief in helpen van onderduikers en verspreiden van bonnen bij diverse gezinnen. Meer hierover op http://www.eindhoven4044.nl/5/rinzema.html

Naschrift van zijn zoon Joost: 

Mijn vader Ric Avis is na de oorlog gaan werken bij Philips, betrokken bij de ontwikkeling van televisie. Bij Philips ontmoette hij mijn moeder, die daar doktersassistente was. “En zo is het gekome…” Ze trouwden in 1949 in Midwoud, waar mijn opa, zijn vader, burgemeester was. Hij werd secretaris / penningmeester bij het Waterschap De Vier Noorder Koggen in Medemblik.

Mijn pa had geen militaire ervaring, was wel een verdienstelijk atleet, sportte o.a. bij AAC (met Jan Blankers als trainer en Fanny Koen als mede-atleet) in Amsterdam en na die tijd ook enige tijd bij PSV. Hij was 19 toen de oorlog uitbrak,  In de oorlog werkte hij eerst nog op de gemeentesecretarie van Landsmeer, tot het moment waarop hij moest onderduiken, zo is hij ook in Eindhoven terecht gekomen. Pa was nooit zo spraakzaam over hetgeen er in de oorlog was gebeurd, datzelfde gold volgens mij voor de familie, van zijn vriend, Rinzema.

Piet Haagen

8-9-1921 Eindhoven - 19-8-1944 Vught
actief lid van de KP Sander. 

Verhaal Piet Haagen is verplaatst:
https://eindhoven4044.nl/10/Haagen.html

Piet Haagen

Hendricus M.J. Aarts (Harry) 

20 maart 1915 - 19 augustus 1944
Knokploeg "Sander"
Verhaal is verplaatst naar:
https://eindhoven4044.nl/10/Aarts.html

Roel Looij

15-9-1919 Alkmaar - 24-10-1944 Amsterdam

Roelf Hijbo Cornelis Looij
schuilnamen:   ((Kleine) "Jan", "Roel C. Nijsse", "Jan van Zeeland", "Jan Knok"), Ome Jan

Agnes Alida Oosterheert 1920-2009

Roelf Looij 1919-1944

Roel (Roelf) Looij is ook lid van de KP Sander. Zijn Amsterdamse verloofde is Agnes Oosterheert. Ze is ook koerier van de KP Sander, tijdens Roel's Eindhovense periode.  Agnes was koerierster en vervoerde de gestolen voedselbonnen, wapens en identiteitsbewijzen naar onderduikers. Maar ook edities van de illegale Trouw naar verschillende plaatsen in ’t land waar ze nodig waren. Ze kennen elkaar van een actie in de provincie Zeeland. Aantal persoonlijke foto's en brieven op: https://www.eindhoven4044.nl/4/Roel_Looy.pdf

Roel vocht tijdens de meidagen van 1940. Nadat Nederlandse militairen werden opgeroepen tot vrijwillig krijgsgevangenschap, dook hij onder en kwam hij in Zeeuws-Vlaanderen (Oostburg) terecht. De KP Oostburg was betrokken bij meerdere succesvolle distributiekantoorovervallen en kraken van bevolkingsregisters. Eén van hun leden, onderduiker Roel Looij, voerde de kraak, helemaal in zijn eentje uit. Men was van plan om het bevolkingsregister in Zaamslag te stelen. Tijdens de nacht van 27 op 28 april 1944 deed Looij daarvoor een verkenning, maar hij besloot vervolgens de kraak direct uit te voeren. Hij brak in met een hamer en een beitel en stopte de 3500 persoonskaarten in een zak. De grote buit woog zo’n 70 kilo. Bij vertrek scheurde de zak echter open, terwijl een Duitse patrouille steeds dichterbij kwam. Looij wist op de fiets te ontkomen. Dit heldhaftig optreden levert hem de naam Jan Knok op. Maar hij was wel hierdoor bekend geworden en het lijk hem verstandiger om zijn verzetswerk te verleggen.

In het voorjaar van 1944 verplaatst hij zijn werkterrein naar Eindhoven en omgeving en gaat hij deel uitmaken van de KP-Sander, waar hij aan de pilotenhulp deelneemt en tot in juli 1944 ook weer overvallen pleegt en kraken zet. 

In de buurt van Baarle-Nassau werd hij samen met andere leden van de KP Sander tijdens een wapentransport overvallen door de S.S. Met achterlating van de wapens en de auto konden ze ontsnappen, onder een hagel van machinepistool-vuur. Lees dit verhaal hieronder.

Roel  was een waaghals en wilde actie. Greet  koerierster moest met hem langs een "schijnvliegveld" waar ze op Duitse Feldgendarmerie stuitten. Roel wilde ze te lijf maar werd tegengehouden door Greet. Later kreeg hij van Theo Dirks van de KP-Sander op zijn donder omdat hij een van de koeriersters (Greet) in gevaar had gebracht.

Roel (Roelf) kwam zomer 1944 in Amsterdam terecht, daar gebruikte hij o.m. de schuilnaam Roel H.C. Nijsse. Hij en zijn verloofde Agnes Oosterheert werden onderdeel van de Trouw-groep. Hij werd verraden en op 4 oktober 1944 gearresteerd. Als represaille op de liquidatie van SD’er Oelschläger werd hij op 24 oktober 1944 op de Apollolaan in Amsterdam gefusilleerd.  Op 8 april 2020 is er een plaquette geplaatst met de 29 namen van de mensen die op 24 oktober 1944 zijn gefusilleerd op de Apollolaan, zie https://4mei-apollolaan.nl/

De Amsterdamse geschiedenis van de 29 gefusilleerden is beschreven in het zeer gedocumenteerde boek "Stille Herinnering" van Joost van Daalen. Bij de auteur als PDF aan te vragen of in boekvorm te koop.

1944  Roel (Roelf) Looij 
Foto's uit archief Jacques Hermans

1944  Verloving Roel (Roelf) Looij  en Agnes Oosterheert
Foto's uit archief Jacques Hermans/ Eindhovenfotos

2021  Boek: Stille Herinnering. De geschiedenis van Het Verzetsmonument Apollolaan (Amsterdam)

De wapenroof in Baarle-Nassau door KP Sander

Van een kapelaan uit Baarle-Nassau die waarschijnlijk ook nog wat avontuurlijk bloed in de aderen had, kregen we een tip, dat daar ter plaatse naast de woning van een dokter, lag een grote voorraden wapens en munitie waren opgeslagen. 

Daar de extra berichten van de B.B.C. betreffende wapenleveranties toentertijd nog weinig uitwerking hadden, besloten we op een radicale manier de groep te bewapenen. 

Janus en drie flinke boys uit Eindhoven kregen de opdracht om dit werkje op te knappen. De kapelaan gaf nauwkeurig de omstandigheden aan. De dokter was door hem ingelicht en gaf zijn volle medewerking. 

Vlak voor de middag arriveerden Jan, Jo en Wim uit Eindhoven in de Acht-Zaligheden. 

Eerst een hapje eten en na de middag op stap. ’t Was prachtig weer, een heerlijk fietstochtje naar Baarle-Nassau. De omgeving werd verkend, niet met z’n allen, dat was te opvallend. Bij de kapelaan een plattegrond gehaald en de omgeving uitgestippeld. 

's Avonds laat zou de chauffeur met wagen komen. Tien uur was hij present en reed hij bij de dokter binnen...... ’s Nachts werd de Duitse voorraadkamer flink aangesproken en de wagen volgeladen. Wat bewapening betreft konden we voorlopig vooruit. Enige flessen traangas, handgranaten, pistolen, mitrailleurs, munitie. In een woord: een buit om van te watertanden.

Besloten werd om pas na vier uur te vertrekken dat een auto in de nacht allicht alarm zou veroorzaken. Half vijf werd de auto geruisloos de straat opgeduwd en het leek ons verstandig om de wagen ook nog verder de straat op te duwen, want de personen in de buurt waren niet allen even betrouwbaar. Het aanslaan van een motor zou hen wellicht kunnen wekken. Dit werd ons ongeluk. Hadden we naar direct weggereden, dan was alles achter de rug geweest.

Nu waren we bijna de straat uit toen van de andere zijde, met een geweldige vaart, een wagen propvol met S.S. mannen, kwam aangereden, die voor wij de wagen op gang hadden reeds stopten. Twee SS-ers sprongen met een pistool voor de chauffeur: "Wass ist da los" ?

De chauffeur die niet van onze ploeg was en ook niet van het vak stond totaal verbouwereerd. Jo die naast hem stond redde de situatie, met veel omhaal van woorden, wist hij de aandacht van alle Duitsers een ogenblik op zichzelf te vestigen.  

De anderen die achter de wagen stonden, maakte hiervan gebruik, want het ging om hun leven.  

Ze vluchtten weg, de een achter een heg, de ander om de hoek van een huis…

De Duitsers keken om wat er te doen was…. Hiervan maakte Jo gebruik om met een formidabele sprong over een heg heen te wippen en tussen de struiken van de tuin te verdwijnen… Een hagel van kogels was het antwoord: mitrailleurs knetterden, lichtkogels werden de lucht in geschoten, vonken ketsten uit de straatkeien, de hele groep SS-ers achter de vluchtelingen aan. 

In Casteren, waar de rest van de groep met spanning, op de uitslag zat te wachten, steeg de onrust met het uur. Het was reeds lang over tijd, en nog steeds was er geen bericht of de overval geslaagd was. Ten laatste was de spanning te erg en werd besloten op onderzoek uit te gaan. In Hoogeloon was nog niemand thuis. Misschien in Eindhoven. Er moest geïnformeerd worden.

Rechtstreeks naar hun huis rijden was te gevaarlijk, want was iemand opgepakt dan werd bijna zeker zijn huis bewaakt en raakten de andere leden ook nog in de klem. 

Bij familie in de buurt moest daarom voorzichtig geïnformeerd worden en dan iemand met een onschuldige boodschap er naar toe, die zou dan wel zien of alles O.K. was. 

Bert voerde dit programma uit en het viel nog beter uit dan verwacht werd.

Hij zou naar de vader van Theo rijden en juist toen hij daar Brinkman, reed ook Janus achterom, die wel een meter hoog sprong toen hij Bert zag. 

Direct moest alles uitgelegd worden: De overval en de vlucht, drie waren in elk geval veilig, dat wist Janus zeker. Jo en de chauffeur was nog onbekend. Nog geen kwartier daarna kwam ook hiervan goed nieuws.

"De moffen hadden geen schijn van kans met hun zware laarzen. We hoorden ze op een half uur afstand nog als gekken door de heggen en over de straten schieten ", vertelde Jo. 

Jammer van de buit, maar gelukkig niemand gepakt…

We voelden ons toch opgelucht.  

Werkzaamheden van de KP "Sander"

In onderstaand verhalen worden de schuilnamen gebruikt

overval distributiekantoor

Einde 1943 werden voorbereidingen getroffen voor een overval op het gemeente bevolkingsregister te Eindhoven teneinde dit te vernietigen.

Hiervoor werd gebruik gemaakt van flesjes fosfor, afkomstig van Engelse vliegtuigen. Deze flesjes werden door Sander aangevoerd, en in het kippenhok van Jacques opgeslagen. Na enkele besprekingen, door Jacques, Sander, Dick en Tom, werden ze 's avonds door de ruiten in de afdeling bevolking van het gemeentehuis gegooid. Slechts een van de drie flessen brak. Deze werd door de politiewacht geblust voordat grote schade was aangericht. Dit werd door Dick (Karel) en twee kornuiten van de K.P. Johannes in het reine gebracht.

Op 17 maart 1944 volgde de overval op het gemeentehuis te Eersel, met de bedoeling persoonsbewijzen en zegels hiervoor te bemachtigen, en het bevolkingsregister te vernietigen, of mede te nemen De plannen werden besproken door Jacques, Sander, Dick en Tom ten huize van Jacques. De overval die geschiedde door Sander, Dick, Tom, Wim en Joy mislukte doordat de dienstdoende marechaussee kans zag zijn revolver te bemachtigen, waardoor Sander en Jo verwondingen opliepen. 

Door middel van springstof afkomstig van de mijnen, die verschaft werd door Frits, werden twee hoogspanningsmasten opgeblazen bij Acht door Tom, Jan, Frits en Wim, bij Heeze door de K.P. van Frits. 

Plannen tot het overvallen van het distributiekantoor te Eindhoven leidden bijna tot de arrestatie van Sander.  De plaatsvervangend directeur van dit kantoor werd gearresteerd en naar Duitsland overgebracht. Het verraad dat hier in het spel was, is tot op heden niet opgelost, doch er wordt nog aan gewerkt. 

De overval op het distributiekantoor te Bladel op 16 juni 1944 werd uitgevoerd door Jan, Tom, Sander, Jan C., Jan H, Reeks, Leo en Riek. De besprekingen hiervoor werden gevoerd door Sander bij Bert. De overval was zeer succesvol. De buit werd ter verdere verdeling bij Jacques ondergebracht.  

In samenwerking met Dick, werden door Tom en Jacques fotoclichés vervaardigd van ausweiszen en persoonsbewijzen A.35 serie, na gedrukt te zijn door bemiddeling van Dick werden deze papieren in omloop gebracht. 

Verschillende stro-opslagplaatsen der Duitse Wehrmacht werden door middel van brandpakketten opgeruimd, onder meer door Sander, Janus en Jan C. 

De brandpakketten werden opgeslagen bij Jacques. 


De overval in Bladel 

De overval op het distributiekantoor in Bladel op 15 juni 1944 was zeer succesvol.
Verhaal Bladel Is verplaatst naar:
https://eindhoven4044.nl/10/Bladel-overval.html

Vervolg werkzaamheden van de KP Sander

Verschillende besprekingen met ander KP’s werden gehouden om te geraken tot een groots opgezette overval op kamp Haren, dit plan werd nooit uitgevoerd. 

Tijdens een van de transporten voor het in veiligheid brengen van geallieerde piloten werd Tom gearresteerd. Wij konden hem niet redden en hij werd tezamen met Harry 19 augustus 1944 in het kamp Vught gefusilleerd. 

Daags na de arrestatie van Tom werd Jacques gearresteerd, doordat geen huiszoeking werd verricht, werd hij wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten. 

Bij Bert werden besprekingen gevoerd over een wapentransport van Baarle-Nassau naar Eindhoven, aan dit transport werd deelgenomen door Wim, Jan en Beeks.

Bij het vertrek met de buit werden zij overvallen door de SS. Onder een regen van mitrailleurkogels ontsnapten zij. Helaas met achterlaten van vrachtauto, buit en rijwielen. 

De overval op de radio-opslagplaats te Bladel, waar 26 radiotoestellen werden buit gemaakt, werd uitgevoerd door Sander, Wim, Frits, Beeks, Janus, Jan G. en Frans. 

De telefoonsabotage, waardoor Eindhoven praktisch is afgesloten geweest van de overige plaatsen, werd uitgevoerd door de KP Sander en de volgende personen en groepen der P.A.N.: Groep Eersel, Groep Acht, Groep Oirschot, Groep Ome Jan, en KP "Frits". De volgende lijnen werden door middel van springstof vernield. Eindhoven-Den Bosch, Eindhoven-Valkenswaard, Breda-Tilburg, Tilburg-Turnhout, Tilburg-Den Bosch, Helmond-Deurne, Breda-Lage Zwaluwe, Eindhoven-Weert, Den Bosch-Nijmegen. De besprekingen hierover werden uitgevoerd bij Jacques en Bart. 

De springstof werd uitgereikt in het geheime hoofdkwartier van de P.A.N. in het centrum van Eindhoven: Tegen half tien stop te bij de Districtscommandant P.A.N. Eindhoven een auto. Daar er geen andere wagens mochten rijden op zondag dan die van de Mof of SD en aanverwanten, was onze D.C. (Districtscommandant) oprecht verwonderd. Deze verwondering veranderde spoedig in enthousiasme toen bleek wat er gebeuren moest. Er kwam met deze wagen een opdracht van het geallieerde Hoofdkwartier, terwijl een honderdtal kg. plastiek (kneedbom, plastic explosives) alsmede een prima vakkundig instructeur met toebehoren waren afgezet bij het Hoofdkwartier van de P.A.N Wal nr. 1. Onze D.C. tevens KP-leider moest onverwijld alle rayons op de hoogte brengen alsmede de andere D.C-en en zorgen dat voor de uitvoering onmiddellijk minstens acht ploegen naar Wal nr. 1. gingen om verdere instructies en plastiek in ontvangst te nemen. Dit bleek nog noodzakelijker, toen de contacten van Frank in Breda, Tilburg en 's-Hertogenbosch niet te bereiken waren, en dus het gehele werk neerkwam op de beide KP-en aangevuld met enkele groepen van de P.A.N.

Tegen half elf hadden de diverse berichten alle Rayonscommandanten bereikt. Dat er werk aan de winkel was en ze onverwijld op Wal nr. 1 moesten komen.
Niet gehinderd door druk burgerverkeer, kwamen ze met onregelmatige tussenpozen binnen, sommige alleen, anderen met twee of drieën. Voor de deur van Wal nr. 1 slenterden chagerijnige Moffen heen en weer, en een eindje verderop stond zelfs een overvalwagen van de Grüne. 

En op Wal nr. 1 binnen, werd theorie gegeven, over de juiste plaats waar, en de juiste wijze waarop de springstof kon worden aangewend, vermoedelijk niet eerder gebruikt. Struikelend over plastiek en slagkoord in het nauwe keukentje waar de lessen gegeven werden, ging er een die zich zo in het hartje van de stad niet zo erg prettig voelde in verband met een zeer recente kennismaking van de plaatselijke SD chef even polshoogte nemen of er soms een achteruitgang was. Deze was niet aanwezig. 

Aan de straatzijde waren een drietal jongelieden opgesteld, een pistool, het handkanon zoals dit in de wandeling genoemd werd, gereed, om als het nodig was hun huid zo duur mogelijk te verkopen. 

Een van de aanwezigen die er van Speijk allures op na hield, opperde het plan dat ze in het uiterste geval de 100 kg. plastiek nog konden opblazen. Deze uitlating bezorgde hem een lang niet mals gestelde terechtwijzing, daar men ook te denken had aan de omwonende burger, die hierbij nodeloos het leven zouden verliezen. 

Maar de Moffen namen geen notitie van het onooglijke kantoortje met zijn spiegelruit met gordijntjes ervoor, al stond er in het vertrek dat vroeger waarschijnlijk winkel geweest was, ook een zeer groot aantal fietsen, die wanneer de deur openging voor de Fietsenorganisators zichtbaar waren. 

Misschien hadden ze onderling wel de nodige aanmerkingen en die "Dumme Hollander" die in zo’n tijd, terwijl zij vochten voor de vrijheid van Europa, nog naar een makelaarskantoor gingen. Van achter de ruiten werden de passerende Moffen door ons drietal schep, doch grinnikend gadegeslagen. Moppen werden op hen en hun Führer getapt en in het keukentje ging de theorie snel doch rustig verder temidden van plastiek, slagkoord en fockpencile (?) en KP-ers in hun element.

Eindelijk was zover, de porties waren eerlijk verdeeld en de opdrachten werden uitgegeven. Alle lijnen in het zuidelijke gedeelde van Noord Brabant Oost moesten zo mogelijk die dag de lucht in, het voornaamste was, lijnen met verbindingen naar België en Duitsland. Er was geadviseerd om bochten, wissels of bruggetjes te nemen als beste plaats, deze plaatsen waren het moeilijkst te vervangen. Het geneesmiddel voor de Weermacht was netjes in tassen of pakjes verpakt en in de volgorde van het binnenkomen werd weer vertrokken. Een enkeling moest een grote afstand afleggen en ging per trein, echter alleen onder conditie dat hij zijn fiets mocht meenemen. Voor het terugkomen beweerde hij. De laatsten waren vertrokken, zonder haast en zonder ongelukken. Toch hadden we nog een strop, want eenieder zat vol spanning te luisteren naar de komende explosies. Deze pret werd ons echter niet gegund, de geallieerde vliegende forten deden die middag nog even het Eindhovens vliegveld aan en in die concurrerende geluiden, gingen de onze helaas verloren. 

Om van de Moffen te horen, hoe zij hun strop vonden toen ze tot diverse minder aangename ervaringen kwamen, had niemand tijd, daar ze allen als goede burgers op tijd binnen moesten zijn !! Alle acht ploegen deden hun werk zoals men van goed beloonde Vaderlanders kon verwachten en keerden behouden huiswaarts.

De wegsabotage die bestond uit het werpen van flesscherven en spijkers op de weg en het aanbrengen van staaldraad en autovallen werd uitgevoerd door beide KP-en door personen uit de P.A.N. groepen. 

Gegevens van de G.D.N, fotokopieën, enz. werden door ons naar België doorgezonden. Steeds werd onderling contact, ook het vervoeren van wapens enz., onderhouden door koeriers, later door koeriersters, toen de koeriers niet meer ongehinderd konden reizen. 

Koeriers waren: Tom, Martin, Jan G, Janus en Ben.

Koeriersters waren: Greet, Agnes en Rie. 

Greet en Wim

Wim Kelder & Greet Vroom 

Wim en Greetje Kelder-Vroom

Beide actief lid van de KP groep Sander
Greet en Wim ontvingen het verzetsherdenkingskruis.
Alle informatie van Greet en Wim Kelder staat nu:
https://www.eindhoven4044.nl/10/kelder.html

De P.A.N. sterkte rond 10 september '44, opgeschreven door Jacques Hermans:

Begin 1944 bestonden er nog geen daadwerkelijke sabotage groepen. 

Theo, Frits, Tom en Jan kregen toen contact met Frank, later Peter. [Zie namenlijst P.A.N.]

Het sabotage werk werd in de omgeving van Eindhoven uitsluitend door de K.P. verricht, te weten Jan, Jo, Tom, Wim en Leo. Frits had nog een buitengroep, terwijl Sander met ons alsook met zijn andere groep werkte. 

Het overgrote deel van het te gebruiken materiaal werd voor gebruik gereed, bij mij opgeborgen. Reinigingsmiddel (brandpakketten) werd eerst via de R.V.V. betrokken. We kregen het later rechtstreeks van Verbruggen. 

De R.V.V.-pinnen om met zuur telefoonkabels onklaar te maken werden na proeven niet meer gebruikt. Langzaam werd het voor mannelijke koeriers zeer gevaarlijk en werden vrouwelijke koeriers ingezet. 

Het geheel was omstreeks 10 september 1944 als volgt:

Strijp, 200 man, 9 karabijnen, 5 pistolen, 2 mitrailleurs, 500 handgranaten. R.C. waren hier Eb, Willy, de Ruyter, Theres en Ley.

Woensel, 40 man, 10 karabijnen, 1 mitrailleur. R.C. James, hierbij waren ook mannen van de Ruyter. 

Gestel, 25 man zonder wapens.

Tongelre, 20 man, 2 pistolen. Henk had dit pas enige dagen tevoren op mijn advies, opgericht. 

Stratum, 30 man, 4 karabijnen, 10 pistolen, onder Jan, later naar R.A.F.

Drè had nog 30 man, maar dit was marechausse, die zonder Drè werkte.

Centrum zou worden opgenomen door Ome Jan met 30 man, 12 karabijnen, 7 pistolen. Dit was ook een groep uit Strijp.

De Staf P.A.N. bestond uit Frits, Eddy Verkaik [schuilnaam Eddi de Vries] en mij [Jacques Hermans]. Drè [Kousemaker] voornamelijk omdat in Stratum al een goed leider zat en Jan van der Harten werd op mijn advies aangezocht. De taak van Eddy was hoofdzakelijk contacten en verbindingen. De vernielingen konden, doordat er geen wapens beschikbaar waren, later niet worden tegengegaan. Contact met Ph.  om de daar aanwezige wapens ter beschikking te krijgen, liep op niets uit. 

De P.A.N. in Eindhoven bestond begin september 1944 uit ca. 375 man. Die hadden (slechts) de beschikking over 35 karabijnen, 24 pistolen en 3 mitrailleurs. Afgezien van de handgranaten was ongeveer een op de zes partizanen bewapend.