Verkaik E.P.W. (Eddy)

Eddy Verkaik loopt voorop zonder helm
18 september 1944 met gearresteerde Duitsers

E.P.W. (Eddy) Verkaik

Eduard Pieter Willem (Eddy) Verkaik, is geboren in Amsterdam 18-7-1909. Verhuist naar Eindhoven en is werkzaam als kantoorbediende. Hij was Eindhovens kampioen schaken in 1933 en 2e in 1934. In de oorlog blijft hij sterk schaken en hij wint vaak. Eddy schaak in 1940 in 1e klasse B van de Nederlandse Schaakbond. Door zijn schaakwedstrijden reist hij veel door Nederland, wint in Utrecht, terwijl bijna iedereen in zijn team verliest. Ook in 1944 wint hij tegen Den Haag. Na de oorlog blijft hij op hoog niveau schaken.

In de oorlogsjaren had Eddy nog een heel ander talent: onvermoeibaar zet hij zich in om de Duitse bezetters het zo moeilijk mogelijk te maken. Hij was actief in diverse groepen en ontplooide met diverse losse personen zijn verzetsactiviteiten zoals met Theo Bombeeck tijdens en na de oorlog. Hij was Rayoncommandant van het centrum van Eindhoven.
Zijn schuilnaam is Eddi de Vries.

Groep Eddi

Ontstaan van de KP Sander, Groep Verkaik en zijn steun aan de Partizanen Actie Nederland (P.A.N.)

Als de Duitsers Nederland binnenvallen is Eddy Verkaik 30 jaar en woont dan Hertog Hendrik van Brabantplein 14, dicht tegen de binnenstad van Eindhoven. Hij woont dan samen met Else Engel.

De aanzet tot verschillende verzetshaarden in Eindhoven is gedaan door een groepje mensen die elkaar in het verzet tegenkwamen. In zijn eindverantwoording schrijft de latere reserve Luitenant Kolonel Theo J.A. Doove in 1947: "Groep Eindhoven moge ik hiervoor al noemen Frits, Louk, Theo, Bom en de promotor P.A.N. Eddy , die deel uitmaakte van de staf. Heel veel hebben wij besproken in de panden Distelstraat en Lakerstraat!"
Het gaat hier om: Ad Hoynck van Papendrecht (Frits), Loek van der Heijden, Theo Dirks (KP Sander) , Theo Bombeeck en Eddy Verkaik (Groep Eddi ).

Welke rol Eddy heeft gespeeld in de eerste oorlogsjaren is onduidelijk, sabotage acties met Theo Bombeeck? Van begin 1943 tot eind 1943 hield deze groep zich hoofdzakelijk bezig met het op grote schaal verzorgen van onderduikers, het verschaffen van P.B.’s en "ausweisen", het verzamelen en uitkeren van gelden. Het op grote schaal verspreiden van illegale lectuur, het maken van pasfoto’s voor gesignaleerde onderduikers en piloten. Voor zijn pilotenwerk heeft hij nog een onderscheiding gekregen.
Louk van der Heijden noemde dat zij de koerierster was van de Groep Eddi en zij kwam op postbureau A13, waar bonnen en persoonsbewijzen werden verdeeld. Maar ook het verspreiden van illegale tijdschriften zoals Je maintiendrai in 1943 was een manier om contacten op te bouwen.
In najaar 1943 en voorjaar 1944 kwamen steeds meer losse verzetsgroepen met elkaar in contact zoals KP Sander (Theo Dirks) die Jacques Hermans van het latere P.A.N. ontmoette, ook Eddy kreeg met steeds meer mensen contact.

Eddy verzamelt personen rondom hem zoals Jan Suykerbuyk, D. van Gijzel, H. van Gijzel, H. Lomann, Jan van den Broek, Piet van Riel en Else Engel als koerierster of voor verkenningen. Deze groep is ook actief op 18 september om de Duitsers te bestrijden die zich teruggetrokken hebben op de Leenderheide.
Wanneer de Amerikanen, na de oorlog hem vragen wie hij kent die bemanningsleden hebben geholpen, noemt hij:
"Onno" (Rinzema) Venstraat 79, Eindhoven.
Eb Wever (W19), Eindhoven.
Jacques Hermans, Drogist, Strijpschestraat, Eindhoven.
Mrs. Engel, H.H. Brabantplein 14, Eindhoven...
J. v.d. Mortel, Willem de Zwijgerstr. 28, Eindhoven.
Padre Michelle (Elsa), Helmond...

De laatste oorlogsmaanden is hij Rayoncommandant Eindhoven Centraal en zijn groep bevat zo'n 20 tot 26 mannen en vrouwen en werkt hij samen met P.A.N. Hoewel hij zeer onafhankelijk opstelt, hetgeen lijkt uit een mededeling zoals: "Er worden mensen gearresteerd door P.A.N." (document 2). Ook uit het volgende bericht blijkt zijn opstelling: "Indien Staf boodschappen of berichten heeft, dan s.v.p. schriftelijk." "Ik hoor bij mijn mensen." (document 1)
Hij opent ook zijn eigen hoofdkwartier in het Augustin klooster, zie document 3.
Uit dagboek van een verzetsstrijder staat: "Vanmiddag laat hebben we uit de kelders van het klooster Mariënhage alle Duitse munitie weggehaald. Kees, de marechaussee, had de leiding: hij was er het eerst. Wij kwamen later met broodkarren van de Etos. Bakfietsen op houten wielen, die in de lege, stille stad een hels lawaai maakten. En we moesten nog wel over de Vestdijk langs de garage van de Wehrmacht. Enkele paters liepen op de uitkijk te brevieren. We zijn niet gestoord en hebben een massa munitie naar een garage op het Hertog Hendrik van Brabantplein gebracht. Vanavond moest hals over kop de munitie uit het klooster weer uit die garage weg, net voor de neus van een stel landwachters, maar 't is Eddy gelukt.

Begin september 1944 werd Greet Kelder, samen met Else Engel, door Eddy Verkaik gevraagd om te onderzoeken of er in de bossen rond Eindhoven Duits afweergeschut aanwezig was. Ze werden vlakbij de Duitse batterij ontdekt maar wisten de Duitsers van hun onschuld te overtuigen door te zeggen dat ze paddenstoelen aan het zoeken waren. Else Engel verzon het verhaal toen ze werden ontdekt.

Een dag later: "De groep Eddy heeft op de Parklaan de Grüne (Polizei) overvallen. Er is een vuurgevecht geweest, maar onze mensen liepen in het pikdonker elkaar voor de voeten: ik geloof dat ze een karabijn hebben buitgemaakt en.... één geweer, dat al van ons was. Maar 't is tenminste iets.

1944 Eddi aan Staf (document 1)

Eddi aan Staf

Nodig met bekwame spoed naar de Burgt:
100 pistol patronen. 6.35
2 kisten handgranaten (van W.26)
200 hollandse geweerpatronen.

Ben met 26 man onderweg naar Burgt. Heb groep Pierre ook daar besteld voor corvée en transportdienst.

Indien Staf boodschappen of berichten heeft, dan s.v.p. schriftelijk. Ik hoor bij mijn mensen.

1944 Eddi aan Staf (document 2)

Eddi aan Staf,

Er worden mensen gearresteerd door P.A.N. zonder opdracht alleen op aanwijzing van burgers. Er zijn al slachtoffer
die goed waren. s.v.p. maatregelen.
Eddi

1944 Eddi aan Staf (document 3)

Eddi aan Staf,

Hoofdkwartier in Augustin klooster (klooster Mariënhage, dat door de Duitsers gevorderd was) opgeslagen.
Aanwezig R.C., G.C. plus 8 man.
Groep ome Jan niet verschenen.
In de stad is geschoten.
Vraag me af of Jan op eigen houtje bezig is gegaan.
In de stad is geschoten.
Op perron Oost-Zuidzijde staat wagentje met dynamiet patronen. S.v.p. zo vroeg mogelijk weg laten halen.
Buit: 1 krijgsgevangene. In klooster onder bewaking in bed
gestopt.
Ga met 6 man op autovangst.
S.v.p. 100 sigaretten.

Eddi

Groep Eddi actief op Leenderheide

Op de Leenderheide hadden zich zestig Duitsers, voorzien van automatische wapens, opgesteld. In de namiddag zijn een aantal gewapende leden van Groep Eddi en P.A.N. daar naar toe getrokken. Commandant Eddy Verkaik heeft geprobeerd te onderhandelen met de Duitse luitenant dat hij en zijn manschappen zich zouden overgeven. Echter, deze mof schoot Verkaik onverwachts van twee meter afstand in zijn linker bovenarm. Hierop volgde een hevig vuurgevecht, tussen de twintig P.A.N strijders en de moffen. De strijders gebruikten in een aanval veel handgranaten, hierop trokken de Duitsers in een wilde vlucht weg. Een grote hoeveelheid fietsen, pantservuisten, mitrailleurs en munitie viel de Partizanen in handen en acht Duitsers lieten zich gevangen nemen. De Duitsers lieten vier doden achter.
Door Loek van der Heijden en Else Engel is Eddy Verkaik zwaargewond, met een auto, naar het ziekenhuis in Valkenswaard gebracht. In Valkenswaard is ook om versterking gevraagd bij de aanwezige verzetsstrijders.
Het gevecht werd inmiddels voortgezet in een volgend bos, waaruit een hevig vuur "als ontvangst" voor onze mannen kwam. J. van den Broek werd hierbij lichtgewond in zijn been en onderrug. Zover we weten waren bij deze gevechten aanwezig: J.Suykerbuyk, plv.cdt, D.van Gijzel, H. van Gijzel, H. Lomann, E. Engel, mej. Loek van der Heijden, Theo Bombeeck, Jan van den Broek en Eddy Verkaik als commandant.
Loek van der Heijden is vanaf het ziekenhuis met Piet van Riel op de motor teruggegaan naar het strijdtoneel.
Loek van der Heijden vertelt in 1978 later in een interview met Frans Dekkers, dat ze achterop een motor zat met Piet van Riel in de buurt van Valkenswaard. " Ja wij zijn een weg ingegaan...., ongeveer tegenover Valkenhorst, daar was een groep moffen, een moffennest." En dan weet ze het niet meer..." Ik zou het niet meer precies weten, ik zat achterop dus en was gespannen, ik weet er geen barst meer van hoor. Er zijn zoveel dingen.... Nou ik het hoor denk je, ja dat klopt allemaal, ..... dat je het allemaal niet meer weet, hoor Of dat je zegt, het zal wel zo geweest zijn. Ik weet het niet meer. Ik heb een heel druk leven gehad daarna, ook altijd en er gaat zoveel overheen dan en het is al heel wat jaren geleden."
Maar waarschijnlijk is Piet van Riel dodelijk getroffen op de motorfiets en wil ze aan deze traumatische ervaring niet meer herinnerd worden. Later vertelt ze in het interview:" Piet woonde ergens in Strijp [het was in Gestel, Hoogstraat 230] en daar zijn we het moeten gaan vertellen toen. "Ja, dat is natuurlijk ook vreselijk."
De volgende dag, 19 september werd de aanval op achtergebleven Duitsers voortgezet, in opdracht van de Engelse Commandant tezamen met Engelse tanks.

Hetzelfde bericht maar anoniem gemaakt. Wel met extra opmerking over de dood van Piet van Riel. "Wederom ging een Vaderlander heen."
Namen:
Louk = Loeky van der Heyden (later mevr. L. Spijkerman)
Eddy = Eddy Verkaik
J = Jan van den Broek

20-9-1944 0.35
Originele kladje van Louk aan Staf namens Eddy
Zijn in een gevecht gewikkeld geraakt met moffen tegenover Valkenhorst (weg
Leende - Valkenswaard). Eddy ging naar Luitenant om te vragen: overgeven of
vechten. Mof schoot daarop Eddy vanaf 2 meter afstand in linker-bovenarm.
Waarschijnlijk been verbrijzeld. Heb hem naar Valkenswaards Ziekenhuis gebracht.
Versterking gehaald uit Valkenswaard. Piet van Riel (Duitse motor van C.) gedood.
Zijn nu in Valkenswaard ingekwartierd, weten nog niet wat morgen te doen. Ga terug naar Valkenswaard. Heb hier alle mensen zoveel mogelijk gewaarschuwd.
Louk

Na de bevrijding

Lou de Jong: Een eerste categorie critici bestond uit leidende figuren uit de inmiddels ontbonden plaatselijke P.A.N.- en KP-groepen. Genoemde personen, Verkaik, Hermans en Hoynck van Papendrecht, voelden zich aan de kant gezet, hun felle, individuele klachten richtten zich zo ongeveer tegen iedereen, niet alleen tegen het gemeentebestuur, de politie en het plaatselijke MG, maar ook, zij het wat gematigder, tegen het Commando-Zuid van de ST, de nieuwe formatie waarin ze sinds kort waren opgenomen. Hun grootste bezwaar betrof het ontbreken van een sterk centraal gezag, dat de oud-illegale werkers zou inschakelen. Zoals de toestand zich nu ontwikkelde, d.w.z. zonder krachtig gezag en buiten de plaatselijke oud-illegale werkers om, vreesden zij een ernstige verslechtering op diverse terreinen. Daarbij wezen zij op het ongezuiverd laten van de politie en van het gemeentepersoneel, het niet arresteren van de grote, economische collaborateurs en de geruisloze terugkeer van de corrupte "oude garde" of "oude slappe was van vroeger". Die ontwikkelingen verhinderden huns inziens tevens een voortvarende aanpak van de inderdaad penibele voedselvoorziening, van de voortwoekerende zwarte markt en van de mobilisatie van alle "leeglopende krachten".
Verkaik (door Hoynck van Papendrecht "een zeer actief Communistisch Agitator" genoemd) betreurde het bovendien dat de BS voor de uitvoering van nogal onnozele taken "vele der plaatselijk georiënteerde illegale werkers" uit Eindhoven weggezogen, "terwijl zij ter plaatse zo dringend nodig waren." Bij hem en een aantal andere oud-illegale werkers had zich het idee vastgezet dat daar "systeem" achter zat. Daarom pleitte hij er in zijn rapport voor alle illegale werkers uit de stad te administreren om een overzicht te krijgen van de nog beschikbare en geschikte krachten".
Verkaik was geen lid van de communistische partij, voor of na de oorlog. Waarschijnlijk had hij wel sympathie voor de stroming vanuit eerlijkheid en de rijk/arm gedachtegoed.

Eddy Verkaik schreef in oktober '44 een rapport met de titel "Zachte heelmeesters maken stinkende wonden" Het gaat over de ontwikkeling van de toestand in Eindhoven en maatregelen ter verbetering, gericht aan prins Bernhard.
In de herfst van 1944 is Verkaik samen met Theo Bombeeck in dienst van sectie 4 van de Binnenlandse Strijdkrachten met als opdracht arrestatie van collaborateurs. Al snel hadden ze door dat zij erop uitgestuurd werden om vooral "kleine foute spelers" op te pakken. Notabelen en de top van bedrijven, die met de Duitsers hebben samengewerkt, bleven buiten schot. Gevolg: Verkaik ontslagen en Bombeeck zelfs een maand opgesloten. In hun nadeel was dat ze verdacht werden dat ze communistisch waren.
Het volledige verhaal komt nog bij Theo Bombeeck te staan.

Eddy Verkaik verhuist later naar Badhoevedorp, woont daar met zijn echtgenote Inge Verkaik-Rossius

In 1945 ontving Verkaik diverse certificaten, op naam van E.P.W. Verkaik, afgegeven door de Air Chief Marshal, Deputy Supreme Commander, Allied Expeditionary Force en door Commanding General United States Forces Dwight D. Eisenhower, als bewijs van dank, voor tijdens de oorlog aan geallieerde militairen verleende hulp, [1945].

Advertentie in de NRC 2-3-1982

Na een dynamisch leven ging heen mijn levenskameraad Eduard P. W. Verkaik op de leeftijd van 72 jaar. Inge Verkaik-Rossius.
Overleden op 27 februari 1982

VERKLARING over situatie Leenderheide op 18 september 1944

Ondergetekenden, alles destijds deel uitmakende van een sectie gevechtsgroepen ondergrondse Strijdkrachten verklaren hiermede :

dat op 18 September 1944, enkele uren na de bevrijding van de stad Eindhoven, hun sectie onder bevel van J.Suykerbuyk, Bezemstraat 24 te Eindhoven, alsmede een sectie onder commando van Jan van den Broek te Eindhoven, beide secties gemotoriseerd met buitgemaakt materiaal, onder gezamenlijk commando van de Rayons commandant Ed.P.W. Verkaik, uitrukten ter achtervolging van een des avonds op de 17 september verdreven Duitse mitrailleurgroep.

In direct contact met de vijand, des namiddags te 4 uur,
werden de volgende verliezen geleden:
Gedood: Piet van Riel, Hoogstraat 323 Eindhoven.
Zwaar gewond: Ed.Verkaik, H.v. Brabantplein 14 Eindhoven.
Licht gewond: J. van den Broek, Ganzebloemstraat 31 Eindhoven.

Buitgemaakt werden:
17 krijgsgevangenen, 12 fietsen, 3 mitrailleurs, 20 geweren, grote hoeveelheid pantservuisten, munitie en levensmiddelen.

Ondertekend door: Ed.Verkaik cdt, Jan Suykerbuyk, plv.cdt, D.van Gijzel, H. van Gijzel, H.Lomann en E. Engel.

Eindhoven, 2 april 1946