Eindhovense Koerierscentrale N° 13A

Nieuwstraat 13a was het centrale punt van het verzet

In 1950 viert de winkel het 12 ½  jaar kopere jubileum met Hein Wielenga in het midden van zijn voordeur. Daarnaast had hij de Reus van Rotterdam (Rigardus Rijnhout: 2,38 lang en 230 kilo zwaar en en schoenmaat 62) ingehuurd als wandelend reclamebord  (ED 10-5-1963)
De Foto facebookgroep Eindhoven Toen.

Hein Wielenga's geheim

H.K.J. Wielenga, eigenaar van de bekende winkel in bedrijfs- of vakkleeding, zoals dat geschreven werd tijdens de oorlog. Op 7 mei 1938 opent hij de winkel voor vakkleeding. Een maand later houdt
de firma Wielenga, een originele reclame-optocht door de stad. Het devies van de firma is: „Voor elk Vak een Werkpak" werd uitgebeeld in optocht door het centrum van Eindhoven. Een tiental mannen in vakkleding gestoken zoals een bakker, slager, kruidenier, een schilder, doktor en een laborant enz. paradeerden door de stad. Opvallend waren ook een viertal in diverse kleuren overalls, waaruit blijkt dat de firma hierin ook speciaalzaak is. Deze ongewone reclame trekt veel belangstelling. 
Hein's winkel, Nieuwstraat N° 13a is dicht bij het NS-station. Wat bijna niemand weet dat het aanloop- en later schakelpunt is tussen het verzet in Brabant, Zeeland en Limburg.
Een verzetsmedewerker die ook aan 13a gekoppeld kan worden is: de heer H. Bronsema.

Hein Wielenga had ook contact met politieagent Gerard van den Boom, die zijn neef was. Hierdoor kreeg hij soms interne politie informatie doorgespeeld. Hein Wielenga was ook betrokken bij pilotenhulp. Heeft zijn winkel nabij het station 8 tot 10 keer ter beschikking gesteld van wachtende piloten. Hierin deed hij zeer nuttig werk. Hij lijkt zeer nauw contact te hebben met kapitein "Andre" in Sprang. Ook steunt hij financieel het verzet via het Nationaal Steun Fonds (N.S.F.) 

In het midden de bedrijfskleding winkel Wielenga met het huisadres 13a.
In de oorlogsjaren de Koerierscentrale van het zuiden.
Foto jaren 60, al deze panden zijn afgebroken voor het noordelijk deel van de Heuvel Galerie.

A) Meldingspost voor onderduikers:

Met de uitbreiding van het werk t.b.v. de onderduikers bleek er behoefte te bestaan aan een centraal gelegen punt nabij het station, waar de onderduikers komende van andere provincies zich konden melden. Voorheen werd, na een gemaakte afspraak, de onderduiker op het station opgewacht, echter bleek dit ongewenst (kennismaking moeilijk) en lang wachten bij treinvertraging. Nu werd de onderduiker voor zijn vertrek, bv. uit Zeeland (waaruit veel onderduikers naar Eindhoven kwamen) verteld, dat hij bij aankomst in Eindhoven zich moest vervoegen op 13A. Hij was in het bezit van een afgegeven pas, die hij afgaf. Na controle kreeg hij een kop thee en een sigaret, en werd hem de route ter hand gesteld waar hij naartoe moest. De koffers bleven achter, ze werden later per koerier opgehaald.
Een deel van het pasje werd tijdig verstuurd, en het andere deel kreeg de onderduiker mee. Klopte het geheel, dan O.K.

De reis ging meestal naar het Drentse dorp, naar het echtpaar Anne (Cor) Rinzema, schuilnaam Onno (23 jaar) en Cornelia (Connie) Lindhout (25 jaar) Venstraat 77. Was de onderduiker voor het district Eindhoven bestemd, Veldhoven etc., dan ging hij daarheen, en kreeg inlichtingen hoe verder te reizen, en waar zich te vervoegen. Hij kreeg dan een wachtwoord mee, bv. "Ik kom van Hein", of "Bonifatius" enz. Bij het uitkiezen van dit centrale punt was erop gelet, dat dit géén gesloten huis was, maar een publiek toegankelijke winkel, waar druk bezoek geen argwaan zou wekken.


Schema koerierscentrale en meldingspost voor onderduikers.
Kaartje is overgetekend met Gestel en Stratum verkeerd geschreven.

B) DE KOERIERSCENTRALE:

 
De methode onder A) vermeld, voldeed zeer goed, echter het nadeel was dat alle onderduikers dit adres kenden, en daar het van belang bleek dat voor het koerierswerk een Centrale Post óók gewenst was, werd besloten Nr. 13 A hiervoor te bestemmen. Het meldpunt voor onderduikers op dit nummer werd nu stopgezet. Nieuwstraat 13a diende verder als postkantoor.
De post van Brabant (en verder?) werd nu door de koeriers en koeriersters persoonlijk in een daarvoor bestemde map gedeponeerd. Er werd dan gelijk nagegaan, welke berichten er voor buiten Eindhoven in de map was, die dan werd meegenomen. Gemiddeld kwamen er dagelijks 5 à 10 gaande en komende koeriers. Zoals reeds gezegd, viel dit drukke bezoek niet op daar het geen gesloten huis was.
De bureauchef Victor Beermann van 13A, bezocht de koeriersters aan huis. Zij kenden alleen zijn schuilnaam en waren niet bekend met zijn woonplaats. De bureauchef had alleen persoonlijk contact met beperkt groepje mensen zoals: uit Tilburg Piet Haanebrink (na diens overlijden met H.W.A. (Han) Loevendie), Jaques Raymakers, Karel van Hoof uit Boxtel, en Eindhovense contacten: Anton (=A.W. Vingerhoets), Bob de Graaf (=Dr. Ir. Voorhoeve) en enkele districtsleiders, waaronder. Gerard Freeman. Voor Geldrop, Nuenen en Son : Onderwijzer Peeters. Voor Valkenswaard Van Beek boekhouder Botycos sigarenfabriek. 

De "post" bevatte o.a. PB's voor de falsificatie-kamer, Ausweisen, bonkaarten, stempels, matrijzen, en illegale correspondentie tussen de diverse leiders. Op de enveloppen alléén een nummer en een letter, bijvoorbeeld: A4, A6, A2 of B3. De koeriers wisten precies wat zij hebben moesten. Frans Waarma, koerier in de Kempen vertelt later wie achter de D-nummers zitten. 
D1 de heer Vingerhoets uit Veldhoven,
D2 was Christ Westerlaken uit Veldhoven,
D3 was Ko Kloosterman, een politiecommandant in Steensel.
D4 was Piet P.J. van Woerkum uit Eersel,
D5 Graad Koks uit Hapert.

Volgens dit schema van Victor Beermann is M.Custers met schuilnaam "Roel." is hij ook bureauchef geweest. Roel kan de zoon zijn van Dr. J. F. H. Custers.

19 augustus 1939, een rij wachtenden voor een speciale verkoop in de winkel Wielenga op Nieuwstraat 13a. De voordeur van huisnummer 13 is hier nog aanwezig. Of de bovenwoning ook gebruikt is voor het verzet is onduidelijk.
Foto facebookgroep Eindhoven Toen.

Duizenden bonkaarten 

Ook kwamen somstijds de bonkaarten hier aan, soms duizenden, die na verdeeld te zijn en in aparte zakjes verpakt, later werden opgehaald. Het interessantste wat eens passeerde, was een pak lucifers zonder lucifers maar met brandbaar goedje, voor brandstichting, en twee complete zenders.
De verdeling van bonkaarten ging in juli 1944 naar een speciaal bureau op Fellenoord-15 van de LO /NBO (landelijke onderduikers / Noord-Brabant Oost)

Najaar 1943 en ook in '44 werd 13A weleens gebruikt als "wachtlokaal", voor piloten, ter voorkoming van het risico van wachten op treinstation. De piloten werden door koeriers van 13A opgehaald, om met een van tevoren gekocht kaartje vlug in de trein te stappen, op doorreis naar Engeland.
Ineke Zwartendijk en Loeky of Loek van der Heijden waren koeriersters. Ook Piet Haagen werkte voor 13A

Fellenoord 15 Eindhoven. Links meubelmagazijn van Anton de Lepper & Zn., ruim 2 maanden in gebruik als Bureau L.0. - N.B.O

Bureau L.0. - N.B.O. Fellenoord 15


Aan Victor Beerman uit Nijmegen (student die ondergedoken is in Eindhoven met schuilnaam Frits of NBO XIII) en Piet Haanebrink uit Tilburg werd begin juli 1944 opdracht verstrekt te Eindhoven het bureau L.0.-N.B.0. te verplaatsen, door de top van L.O.
Bureauchef wordt Victor Beerman, maar die moet al snel in Limburg onderduiken omdat de S.D. hem zocht, Gerard Langeveld uit Steensel volgt hem op.
Het bureau wordt gevestigd in een lege woning, boven het meubelmagazijn van Anton de Lepper, juist over de spoorwegovergang bij het hoofdstation te Eindhoven. Een vergaderlokaal word gehuurd bij de kruidenier de Rooy, Dommelstraat 15 te Eindhoven. De taak van de bureauchef bestond in het zo snel mogelijk via koeriersters doorgeven van de post, zowel de post de tussen de districten onderling, als de post met de top, distributie van textielpunten, rijwielbanden bonnen, petroleum- en brandstof eenheden. De post omvatte: duikadressen, zegeltjes, bonnen. De nieuwe periodieke bonkaarten, inlegvellen, nieuwe aanvragen, falsificaties, persoonsbewijzen, steungelden enz. Het postsysteem werkte prima tot de bevrijding van Eindhoven op 18 september 1944. Meer over de werkwijze en contacten op de pagina over Victor Beermann.

Hein levert of offert zijn laatste overalls in bij de P.A.N.

Hein wilt een eigen bevrijdinggroep samen stellen.
Laat iemand even bij mij komen onder wachtwoord "Irene"

Verzet van de bevolking: onderduikers en schuilplaatsen. Het originele bijschrift luidt: 'Ieder huis had zijn luikje.' Edenstraat 37
Dit was het woonadres van familie Wielenga.
foto: Philips Persbureau Gebruiksrechten NIOD

Brief Hein Wielenga 1946 /1947 in bezit NIOD
op het briefpapier N. Wielenga-van Tilburg

Brief Hein Wielenga 1946 /1947 in bezit NIOD
op het briefpapier N. Wielenga-van Tilburg

schema Koerier Centrale Brabant -Limburg

schema Koerier Centrale Eindhoven