illegale kranten in Eindhoven tijdens de Duitse bezetting

De illegale pers tijdens de bezettingstijd in Eindhoven

De Duitse bezetting van Nederland, die begon in mei 1940, bracht een onmiddellijke en ingrijpende verandering teweeg in de Nederlandse informatievoorziening. De persvrijheid werd abrupt afgeschaft: kranten, tijdschriften en radio werden onderworpen aan strenge censuur. Luisteren naar buitenlands nieuws was verboden. In mei 1943 werd zelfs het bezit van een radio verboden na de April-meistaking.

Deze totale controle door de bezetter creëerde een diepgaand informatievacuüm in de samenleving. Groot was de "nieuwshonger" naar betrouwbaar nieuws, dat niet door de propaganda van de Duitse bezetter was gekleurd. De Duitse nazi-censuur vormde een voedingsbodem voor de snelle en omvangrijke opkomst van de illegale pers.

Tijdens de bezettingsjaren (1940-1945) speelden ondergrondse bladen een belangrijke rol in het verspreiden van informatie. In 1940 waren er zo'n 62 van deze bladen, een aantal dat binnen een jaar verdubbelde naar 120. Sommige van deze uitgaven hadden het geluk drukkers te vinden, waardoor ze niet langer afhankelijk waren van het tijdrovende stencilen.

Eind 1942 daalde het aantal bladen naar 96. Dit kwam doordat veel redacteuren van kleinere uitgaven hun werk als overbodig zagen, aangezien er grotere en kwalitatief betere bladen verschenen. Echter, in 1943 was er opnieuw een flinke groei van nieuwe illegale krantjes. Deze richtten zich voornamelijk op het vertalen en verspreiden van oorlogsnieuws dat via verborgen radio's werd opgevangen.

In totaal zijn er tijdens de Tweede Wereldoorlog ongeveer 1300 verschillende ondergrondse bladen verschenen, met een gezamenlijke oplage van miljoenen exemplaren.

Eindhoven, de zevende stad van Nederland in 1940, had een bevolking die voornamelijk katholiek gezind was. Het hoger- en middenkader, werkzaam bij de Philips-fabrieken, had vaker een protestantse of gereformeerde achtergrond. Ook door de groei van de stad kwamen er meer mensen in Eindhoven wonen met een linkse of sociaaldemocratische visie. Na de bevrijding van Eindhoven op 18 september 1944 werd de stad niet alleen tijdelijk de 'hoofdstad' van Nederland, maar ook de plaats waar kranten zoals Het Parool en Trouw gedrukt en uitgegeven werden.

nr 1, Vrij Nederland 31 augustus 1940
Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrij_Nederland
Volledige tekst van 8 pagina's op https://www.vn.nl/eerste-vrij-nederland

Welke illegale bladen verschenen in Nederland

Vrij Nederland verscheen al op 31 augustus 1940 en schreef vanuit een linkse socialistische visie.

De CPN gaf sinds november 1940 de communistische krant De Waarheid uit.

De illegale krant Het Parool verscheen voor het eerst op 10 februari 1941, met een sociaaldemocratische visie.
In Eindhoven was Mia van Meurs een van de journalisten die veelvuldig voor Parool schreef en waarschijnlijk voor de verspreiding zorgde.

De katholieken verspreidden hun katholieke verzetsorgaan Christofoor, dat vanaf mei 1942 verscheen. Victor Beerman(n) was een van Eindhovense verspreiders

Het blad Trouw verscheen op 18 februari 1943 voor het eerst. Het had een protestantse visie die door de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) politiek gedragen werd.

Al deze bladen werden in het geheim door heel Nederland verspreid. In die tijd werden de illegale bladen ook wel een "sluikblad" genoemd.

CPN Verzetsblad "Aan het Nederlandsche volk!"

Eindhovense verzetsbladen en pamfletten

In de oorlogsjaren verschenen in Eindhoven verschillende plaatselijke verzetsbladen en pamfletten.

Een CPN-groep, actief in Eindhoven, begon in de zomer van 1941 zelfstandig pamfletten uit te geven onder de naam "Aan het Nederlandsche Volk !!!!!". Hierin werd vooral opgeroepen tot sabotage van de Duitse maatregelen. Als gevolg van verraad door de rancuneuze vrouw van een CPN'er werden de 'verzetskrant' en een aantal betrokkenen begin september 1941 echter opgerold. Lees hier het volledige verhaal over de voor- en oorlogsjaren van de CPN Eindhoven.

Henk Goudkuil vertelt dat hij in 1942 onder zijn huis aan de Stekelroosstraat 14 in Eindhoven, dat op zandgrond was gebouwd, samen met een andere ondergedoken CPN'er een kelder had gegraven. Hier installeerde hij een stencilmachine en een typemachine, waarmee hij het blad 'Vrede en Vrijheid' en in '42 'De Waarheid' produceerde. (zie nummer 1076 bij ondergrondse pers) Dit stopte in februari 1943 omdat Goudkuil moest onderduiken.

CPN-lid Piet Jansen vertelde na de oorlog: "Met de paar mensen die er nog waren, hebben we in elk geval de illegale Waarheid kunnen verspreiden. We kregen zo'n dertig exemplaren uit Amsterdam, maar die hadden toch nog een bereik van ruim driehonderd lezers."

Op 29 september 1944 verscheen in bevrijd Eindhoven een vier pagina's tellende stenciluitgave van De Waarheid.

"De wekker" N° 6, 8 en 9 bij Delpher raadpleegbaar.

Illegale bladen in Eindhoven en omgeving

De Wegwijzer verscheen in de laatste weken voor de bevrijding van Eindhoven dagelijks, voornamelijk met frontnieuws. Hoeveel uitgaven hiervan verschenen zijn, is onduidelijk.

De Wekker was een verzetsblad dat van 1 maart 1944 tot en met 1 juli 1944 in Eindhoven werd uitgegeven. Het blad verscheen maandelijks. Met opzet was nummer 6 de eerste uitgave. De inhoud bestond voornamelijk uit algemene artikelen en was gericht op Eindhovense scholieren. Het blad werd zo geredigeerd dat men de indruk kreeg dat het niet uit Eindhoven afkomstig was. De redactie bestond uit oudere leerlingen die het Lorentz Lyceum reeds hadden doorlopen, zoals A. van der Willigen, jhr. D.J.H.N. den Beer Portugael, H. van den Bosch, T.E. Halbertsma en B.D.H. Tellegen. Tijdens de zomervakantie werd er niet gepubliceerd. Aangezien Eindhoven in september 1944 werd bevrijd, is het bij de uitgave van vier nummers en enkele pamfletten gebleven.

Het Nieuws van de Week en Nieuwsberichten zijn van 1 februari 1944 tot en met 17 september 1944 in Helmond en Eindhoven uitgegeven.

Het kadaster in Eindhoven verscheen intern voor de medewerkers het blaadje "De Spieghel der Waerheit"
Bracht van '43 tot eind sept. '44 dagelijks nieuws. Deze uitgave werd verzorgd door J. van der Eijk en zijn collega's mej. Th. Marinus en en A.F.A. Piederiet.

B.C. nieuws oftewel Burgerlijk Contact-nieuws,
1 dec. 1940 bestond uit acht gestencilde pagina's, later twaalf of meer pagina's. Online bij Delpher te lezen

Van B.C. Nieuws naar "Je Maintiendrai"

Theo Doove schrijft: "Je begint als eenling, maar vindt al gauw anderen op je weg." We gaven direct al een gestencild blaadje uit, het B.C.-nieuws, oftewel Burgerlijk Contact-nieuws, samen met verzetsman Bertus Meijer in Zwolle. Wat we zo links en rechts via de radio hoorden, werd vermenigvuldigd en verspreid. In het begin kon dat nog straffeloos.

Uit dit blaadje vloeide mijn deelname voort aan het illegale blad "Je Maintiendrai" (JM), dat in eerste instantie gestencild werd in Den Haag, in het Vredespaleis. Nadat de zaak daar in het voorjaar van 1943 was stukgelopen, werd het overgebracht naar mijn woning aan de Eindhovenscheweg 67 in Geldrop. Samen met de twee hoofdfiguren van het blad, Cock van Paaschen en Josje Gemmeke (schuilnaam Els van Dalen), die ondergedoken waren, organiseerden we daar de uitgave van JM. Gemmeke dook tijdelijk onder in Geldrop en bleef vandaaruit de distributie van 15.000 exemplaren regelen. Later opgeleid tot geheim agent in Engeland, lees haar verhaal in onbekende verzetsvrouwen van het Parool.

Daarna gingen we ons bezighouden met jodenhulp, hulp aan onderduikers en dergelijke. Van het een kwam het ander. Op een gegeven moment moest ik de verspreiding van "Je Maintiendrai" staken, toen één van onze naaste medewerkers werd gegrepen. Ik moest toen onderduiken in de Kempen; thuis vond iedere week een huiszoeking plaats en mijn vrouw, J. Doove-van Sprang, kreeg de mededeling dat "Je man wordt neergeschoten zodra we hem aantreffen".

In de laatste maanden van de bezetting zeer actief in het organiseren van zijn (P.A.N.) rayon in de Kempen. Hij werd in de jaren vijftig bestuurslid van de Nationale Federatieve Raad van het Voormalig Verzet Nederland. Zijn verhaal is hier te lezen:
https://eindhoven4044.nl/4/Theo_Doove.html

Vrij Nederland 21 maart 1942

https://www.vn.nl/eerste-vrij-nederland

De verspreiding van "Vrij Nederland" in Eindhoven

In de beginperiode van de bezetting, omstreeks september 1940, dook in Eindhoven voor het eerst een exemplaar van "Vrij Nederland" op, volgens een verhaal in het boekje Het illegale verzet. Rond de kerst werden de contacten intenser en ging men "praten" over de verspreiding en financiering van illegale blaadjes. Na kort overleg werd besloten om in Eindhoven te starten met deze activiteiten.

Zo ontstond tegen het einde van 1941 het Zuidelijk rayon van "Vrij Nederland", met Eindhoven als centrum. De kranten kwamen uit het Westen en moesten in Rotterdam worden opgehaald. De oplage was in het begin nog bescheiden, en voor de verzending werd gebruikgemaakt van de interne postdienst van Philips. Na verloop van tijd was dit echter niet meer mogelijk, en moest de reguliere post deze taak overnemen. Een nadeel waren de kosten, aangezien op elke envelop een postzegel moest worden geplakt. Dienstverzendingen waren echter portvrij. Daarom werden bij een vertrouwde drukker "model" dienstenveloppen besteld van een Departement of officiële instantie. Bovendien waren er verspreiders nodig die de blaadjes keurig in Eindhoven rondbrachten.

Nadien werden de pakken met kranten met de trein opgehaald. Vooral in de eerste jaren bleken de "Wehrmachts"-coupés in de trein terug het veiligst. Met een paar flinke Duitse kranten in de hand, en zo nodig een kort, brutaal antwoord, was je voor 99% veilig met je kostbare lading. Later, toen het transport veel moeilijker werd, is het vervoersprobleem prachtig opgelost dankzij de hulpvaardigheid van de Spoorwegen, die de pakken als dienstgoed vervoerden. Alleen het ophalen zelf bleef spannend. Het netwerk van verspreiders van illegale bladen vormde mede de basis voor het latere L.O.-werk (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers).

Het duplicatieproces in Cyclostyle is een vorm van het stencillen.
Foto Peter (P. J. M) van der Grint

Volledige verhaal staat hier:
https://eindhoven4044.nl/50/Grint.html

Makers Vrij Nederland gearresteerd

Peter van de Grint is 20 jaar, werkt als laborant bij Philips in Eindhoven als hij in april 1942 word gearresteerd, voornamelijk wegens het verspreiden van illegale lectuur zoals "Vrij Nederland". Hij en andere Philipsmensen o.a. A. Vermeeren en F. Koevoets zijn voor hetzelfde vergrijp veroordeeld tot enige jaren tuchthuis. Hun zaak wordt uitgebreid in de krant behandeld, waarschijnlijk om als afschrikking te dienen voor anderen.

Het Obergericht heeft vastgesteld, dat „Vrij Nederland" vroeger centraal verspreid werd vanuit Amsterdam; toen dit echter te gevaarlijk werd, zond men voortaan slechts de stencils naar belangrijke plaatsen, zoals Eindhoven, waar handlangers verder voor het afdrukken en verspreiden zorgden.

Vermeeren een pakketje stencils ontvangen voor het stencilen van de uitgave van Vrij Nederland 10 Maart 1942. Het pakje was afkomstig van een onbekend persoon en droeg het poststempel van Amsterdam.
Vermeeren had de stencils met een pak cyclostyle-papier doorgegeven aan Koevoets, die met Van de Grint ongeveer 35 afdrukken maakte. Zij zonden 25 exemplaren aan Vermeeren.

Foto is door Google Gemini AI gegeneerd, Vrij Nederland is handmatig erbij gefotoshopt.

Verspreiden illegale lectuur

Mevrouw S. Wijtman-Vleer vertelt in het boek van Frans Dekkers: "In de zomer van 1940 vingen mijn ouders aan met illegale activiteiten. Als enige dochter hielp ik vooral mijn moeder, omdat zij de spil in het geheel was.

Aanvankelijk hielp ik in 1941 met het verspreiden van illegale bladen zoals 'Vrij Nederland'. Die bezorgde ik al wandelend met mijn 3 maanden oude baby Froukje – verstopt onder het matrasje – bij vertrouwde adressen aan huis." Moeder en dochter waren zeer actief in het verzet lees verder op:
https://eindhoven4044.nl/50/WijtmanVleer.html

Verzetsman Jacques Hermans vertelde na de bevrijding: "De illegale pers werd via medewerkers van de L.O. verspreid." Hij vervolgde: "'Christofoor' en 'Trouw' werden verspreid, en dat werd uitgebreid met veel meer andere bladen: 'Vrij Nederland', 'Het Parool' en 'Je Maintiendrai'. 'Het Parool' kwam regelmatig van de Philipsfabrieken."
Over Hermans staan diverse artikelen op deze website:
https://eindhoven4044.nl/4/JacquesHermans.html

"Zeg jongens, kunnen jullie mij een plezier doen en twee koffers voor mij uit het station halen".
Belevenis van twee Parool verspreiders: Ger Peeters en Dick van Roosenburg. Het kofferavontuur bij het Eindhovens Station leest als een Carmiggelt vertelling.
Lees verhaal op www.eindhoven4044.nl/9/Mia-van-Meurs.html

Parool

De eerste uitgave van Het Parool verscheen op 10 februari 1941. Vanaf augustus 1941 werd de krant niet meer gestencild, maar gedrukt. Het was gevaarlijk om tijdens de bezetting voor Het Parool te werken. Velen zijn gearresteerd en bijna tachtig medewerkers van Het Parool hebben de oorlog niet overleefd.

In Eindhoven hadden C. van Dijk en Dick Roosenburg de leiding over de verspreiding van de krant. Van Dijk werd echter in december 1943 in Amsterdam opgepakt en veroordeeld tot 10 jaar tuchthuis. Gelukkig werd hij, samen met 400 anderen, eind maart of begin april 1945 op tijd bevrijd door de Amerikanen. Ze zaten in het beruchte Duitse tuchthuis en werkkamp Hameln. Hij is dus niet omgekomen, zoals soms vermeld wordt.

In Eindhoven was journalist Mia van Meurs-van de Burg, samen met haar man die bij Philips werkte, een belangrijke schakel tussen het landelijke 'Het Parool' en de verspreiding in Eindhoven en omgeving. Zij schreef vooral voor talloze Parool-nieuwsbrieven en -artikelen.

Over haar leven en werkzaamheden voor Het Parool hebben een uitgebreid portret en verhaal gemaakt. Lees www.eindhoven4044.nl/9/Mia-van-Meurs.html

Over Mia is ook een podcast gemaakt, te beluisteren op: https://eindhoven4044.nl/9/Mia-van-Meurs-van-der-Burg.mp3

Na de bevrijding zijn de drukpersen van de 'foute' krant "Dagblad van het Zuiden" door de P.A.N. in beslag genomen. De bedoeling was om hierop o.a. Trouw en Het Parool te drukken. Ook de nieuwe krant Oost-Brabant is hier gedrukt.

Trouw 18 februari 1943
Bron Delpher.nl

Trouw bezetting van Nederland

De illegale Trouw verscheen relatief laat tijdens de bezetting. De eerste uitgave met de naam Trouw was op 18 februari 1943, met lange artikelen van acht pagina's waarin het protestantse geloof en God veelvuldig worden genoemd, maar ook duidelijk stelling wordt genomen tegen de Duitse bezetting.

Het in bezit hebben van Trouw kostte Cornelis Pieter Blinkhof, een bedrijfsassistent van Philips, zijn leven. Alleen al het lezen van het illegale blad Trouw was voldoende om hem te arresteren. Hij is waarschijnlijk verraden door een interne NSB'er. De Sicherheitsdienst (SD) vond op 21 juni 1943 een exemplaar in zijn bureaula; daarna werd hij op last van de SD overgebracht naar Kamp Vught. Daar overleed hij op 13 april 1944 aan tuberculose, volgens kampgegevens. Cornelis is 29 jaar geworden.

In Eindhoven was tijdens de oorlog de belangrijkste contactpersoon voor Trouw een bedrijfsleider van Philips, J. van Mazijk, wonend aan de Binnenwiertzstraat 16. Na de bevrijding kwam zijn woonadres in beeld.

Publicatieblad van het Militair Gezag, 1944-1945, no. 1, 19-09-1944 voor met verordeningen en verboden.
Het regelen of verbieden van postduiven tot ontucht door dames.
De MG-bladen zijn bij Delpher tijdschriften volledig te raadplegen.
Het Militair Gezag werd opgericht op 14 september 1944 en ontbonden op 4 maart 1946.

Kranten na de bevrijding

De bevrijding van het Zuiden, op 18 september 1944 in Eindhoven, zorgde ervoor dat illegale bladen en kranten legaal konden verschijnen. De Duitse censuur werd echter ingeruild voor streng toezicht van het Militair Gezag en controle op strategisch oorlogsnieuws door de Britse troepen.

Het gevolg was dat in de kranten veel algemene artikelen verschenen en alleen goedgekeurd nieuws van het front in de krant kwam. Vele voorbeelden zijn te noemen, zoals bombardementen in het najaar van 1944 in Eindhoven en de daarbij gevallen doden. De oorzaak hiervan kwam niet in de pers en mocht ook niet in de overlijdensadvertenties vermeld worden. Ook een geheim bezoek van de koningin in het voorjaar van 1945 aan een bijeenkomst van het Abbe-Museum, lekte toch uit. Het bezoek van de Engelse koning was eveneens geheim, terwijl dit nieuwsgerucht door Eindhoven ging en de Duitsers daarop willekeurig de stad bombardeerden met doden tot gevolg. Papierschaarste was voor de eerste bevrijdingskranten een groot probleem.

Censuur bij het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie (PTT) had een eigen censuurdienst van 1944-1947.

Nee, Nederland was echt vrij zoals Piet Bouma is zijn dagboek schreef "De tweede helft van mei '45 trekken vrijwel alle Tommies hier weg. Wat een rust, en een gevoel: nu is het werkelijk voorbij!

Trouw 20 januari 1945, gedrukt in Eindhoven en contactadres op woonadres van J. van Mazijk.

G. (Gerrit) Buiten was 40 jaar lang boekhouder bij het Eindhovense kadaster. Hij was actief binnen de gereformeerde kerkgemeenschap. Zowel voor als na de oorlog was hij al actief in de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) van H. Colijn. Binnen deze partij vervulde hij de functies van voorzitter en gemeenteraadslid. Ook was hij secretaris van het hoofdbestuur van de Stichting "Door de Eeuwen Trouw".

Het Eindhovensch dagblad schreef op 26 mei 1955 over hem:
"In de voorste rij van het ontluikend verzet moest hij zijn activiteit met langdurige gevangenisstraf bekopen, maar noch gijzeling, noch gevangenisstraf, noch de aandacht van de bezetter, welke hij op zich gevestigd wist, waren bij machte om hem te weerhouden van wat plicht en geweten hem voorschreven." Op 2 juli 1941 is hij in hechtenis genomen, het waarom is onduidelijk en ook hoe lang hij heeft vastgezeten. In ieder geval was hij in 1943 weer vrij en bij de bevrijding van Eindhoven actief aanwezig. Zie foto van hem, hieronder in een politiemotor met geweer.

Legale Trouw

Trouw zal na de oorlog doorgaan als een landelijk dagblad en verschijnt nog steeds dagelijks.

Direct na de bevrijding is het redactieadres voor de streek Oost-Brabant: Binnenwiertzstraat 16 in Eindhoven.

Het is aannemelijk dat Philips-bedrijfsleider J. van Mazijk al tijdens de bezetting actief was voor Trouw. Hij en zijn familieleden wonen al sinds jaren dertig op de Binnenwiertzstraat 16. In 2003 is deze straatnaam zonder tussen-"n" geschreven, zoals de naam van de letterkundige A.M.J.I. Binnewiertz ook was.

Ook Drukkerij Joh. Luijk N.V. aan de Amalia van Anhaltstraat 40-42 in Eindhoven speelt een verzetsrol. In maart 1943 is de drukkerij ontbonden en is als vereffenaar, verantwoordelijk voor de afwikkeling van een nalatenschap, de heer G. (Gerrit) Buiten, Lakerstraat 4 in Eindhoven, benoemd. De drukkerij wordt door hem overgenomen en de werkzaamheden "door hem persoonlijk zullen worden voortgezet". Gerrit Buiten werd na de bevrijding door de gemeente Eindhoven bestempeld als een "karaktervolle verzetsman en illegale werker".
Andere ARP verzetsmensen zijn: Dr Ir N. A. J. Voorhoeve en P. Dekker, Frederica van Pruisenweg 27.

Gerrit Buiten in de zijspan van een politiemotor tijdens de bevrijding van Eindhoven op 18 september '44

Gerrit Buiten

Gerrit Buiten werd geboren op 20 juni 1897 in Winschoten en overleed op 26 juli 1966 in Eindhoven.
Getrouwd met W. Smit Weke en het gezin had tijdens de bezetting jonge kinderen.

Direct na de bevrijding van Eindhoven vroeg de toenmalige hoofdinspecteur van politie, de heer H. Minnaert, hem lid te worden van de commissie voor vrijlating van politieke arrestanten. In die functie ervoer hij al de eerste dagen na de bevrijding dat er veel onrecht gebeurde; dat er mensen waren vastgezet die het echt niet verdienden "in een hok gesmeten te worden". ED 28-06-1962

21 september 1944, bevrijdingseditie van Het Parool. Verscheen drie dagen na de bevrijding van Eindhoven.
Bron Delpher.nl

"Het Parool" werd als ondergronds blad gedrukt bij "Drukkerij en Uitgeverij P. van Lieshout" te Eindhoven, zoals vermeld staat in Het Parool van 6 januari 1945.
Eigenaar zijn P. J. H. van Lieshout en Th. van Lieshout

Bevrijdingseditie Parool

Drie dagen na de bevrijding van Eindhoven, op 21 september 1944, slaagde Het Parool erin om een bevrijdingseditie uit te brengen. Volgens Het Parool zelf bedroeg de gedrukte oplage 100.000 exemplaren. Het was een krant van groot formaat en rijker geïllustreerd, alhoewel het slechts twee pagina's telde. Op de voorpagina stonden portretten van Wilhelmina, Juliana en Bernhard, en een 'Welkomstgroet aan ons Koninklijk Huis'. Er werd gemeld dat de bevrijding was begonnen bij Maastricht. Op pagina 2 van deze bevrijdingskrant staat een verhaal over de P.A.N.

De oorlog ging in de rest van het land gewoon door, alhoewel de bevrijdingseditie zeer optimistisch had gekopt: 'De dag is daar, alles is volbracht!'

Hierna werd het formaat en oplage van de krant kleiner. Oktober 1944 is de oplage 20.000. De prijs per nummer bedroeg 10 cent. De verkoop vond plaats in boekhandels en uitsluitend via straatverkoop (er werd gekscherend verwezen naar de verkoopmethode van Volk en Vaderland, de NSB-krant).

De Zuidelijke editie van Het Parool kwam van de pers bij Drukkerij P. van Lieshout, Kruisstraat 141 te Eindhoven, die tijdens de bezetting ook voor het Parool drukte. De directie bestond uit de Leidse rechtenstudent Nicolaas Jan van de Sande Bakhuyzen (1924-1980), die speciaal door Het Parool naar Eindhoven was gestuurd, en B.J. Kam uit Helmond. Het contactadres was Lijsterlaan 12, het ouderlijk huis van zijn vader (W. H. Sande- Bakhuyzen), die in 1946 overleed.
Bron: Parool

Het gehele verhaal over Het Parool is te lezen bij:
https://eindhoven4044.nl/9/Mia-van-Meurs.html

Je Maintiendrai, Vrij Nederland en Christofoor van 18 november 1944 in Delpher.

Je Maintiendrai, Vrij Nederland en Christofoor: een gezamenlijk blad in 1944

Het eerste gezamenlijke nummer van Je Maintiendrai, Vrij Nederland en Christofoor verscheen op 18 november 1944. De redactie was gevestigd in Nijmegen, terwijl de administratie zich bevond in Eindhoven, op Dommelstraat 34. Dit adres betrof een winkelpand dat vermoedelijk werd gehuurd en voorheen dienstdeed als wijnhandel en reisbureau.

Binnen de redactie zien we V.A.M. (Victor) Beermann terug, een Nijmeegse student die in 1944 kortstondig actief was in het verzet bij het illegale postbureau in Eindhoven. Dit bureau was verantwoordelijk voor het verspreiden van bonnen en geld in de regio.

De hoofdredacteur was Mr. C. J. A. M. Ten Hagen, bijgestaan door de redacteuren Dr. V. A. M. Beermann en C. Kleijwegt. Het redactieadres was Groesbeekscheweg 329, kamer 19. Het weekblad werd ook in Nijmegen gedrukt, bij G.J. Thieme. De oplage steeg van 65.000 naar 80.000 exemplaren in december 1944.

Al tijdens de oorlog hadden de redacties van Christofoor en Je Maintiendrai plannen om na de bevrijding samen als weekblad verder te gaan. Dit is echter niet gebeurd; Vrij Nederland is wel als weekblad voortgezet.

Eindhovensch Dagblad 21 september '44
Oost-Brabant 22 september '44

Een oude en nieuwe plaatselijk krant verschijnt.

Eindhoven, met ongeveer 120.000 inwoners in 1944, kende na de bevrijding nog twee plaatselijke kranten. Het Eindhovensch Dagblad (ED), dat op 31 oktober 1941 door de Duitse bezetters was verboden, verscheen weer op 21 september 1944 met vier nieuws pagina's. Een dag later kwam de Oost-Brabant uit. Dit was een totaal nieuwe krant die tijdens de oorlogsjaren vanuit katholieke hoek in stilte was voorbereid.

Er ontstond een felle competitie tussen beide bladen, die uiteindelijk in 1958 door Oost-Brabant werd gewonnen. Cebema, de kapitaalkrachtige eigenaar van Oost-Brabant, kocht voor ongeveer 6,5 miljoen gulden het aandelenpakket op van de weduwe van Eugene Mignot. In 1963 fuseerden de kranten uiteindelijk tot het huidige Eindhovens Dagblad. Deze krant zou nog vele malen van eigenaar veranderen en is momenteel in handen van de Vlaamse groep DPG Media. Ook de illegale kranten Trouw en Het Parool zijn nu onderdeel van DPG Media.

In het najaar van 1944 verscheen in bevrijd gebied een overvloed aan dag- en weekbladen. Deze nieuwsbronnen bereikten het bezette deel van Nederland echter nauwelijks, aangezien de spoorwegstaking en het front een fysieke barrière vormden.

Hoewel er verschillende illegale bladen waren met elk hun eigen politieke of religieuze signatuur waren ze allemaal eensgezind in de strijd tegen de bezetter.

Foto beeldbankwo2.nl

Rol van verzetsbladen

De illegale kranten en pamfletten speelden een cruciale rol in het handhaven van de moraal en de samenbinding van de Nederlandse samenleving tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het kort een drietal punten of analyses, waar duizenden oorlogsboeken over zijn geschreven.

1) Tegengaan van Duitse propaganda en censuur: De Duitse bezetter oefende strenge censuur uit op de 'legale' pers, die voornamelijk Duitse propaganda verspreidde. Illegale kranten boden een tegengewicht door objectief nieuws te brengen over het oorlogsverloop, inclusief geallieerde overwinningen en de gruwelijkheden van het regime. Dit gaf de bevolking een realistischer beeld van de situatie en bestreed het gevoel van hopeloosheid.

2) Informatievoorziening en hoop: Veel Nederlanders hadden geen toegang tot neutrale informatie via de radio. De illegale pers informeerde hen over het nieuws van buitenaf (zoals Radio Oranje in Londen) en hield hen op de hoogte van de activiteiten van het verzet. Deze informatie, vaak verspreid via mond-tot-mondnetwerken na het lezen van de bladen, gaf mensen hoop op een spoedige bevrijding en hielp hen vol te houden.

3) Aansporen tot verzet en eenheid: De illegale publicaties riepen de bevolking op tot passief en actief verzet. Ze moedigden mensen aan om niet in Duitsland te gaan werken, onderduikers te helpen, en een kritische houding aan te nemen tegenover de bezetter. Door het benadrukken van een gemeenschappelijke vijand en het tonen van eenheid in de strijd tegen de bezetter, versterkten ze het gevoel van nationale samenhang en solidariteit. Vaak was een protestpamflet een aanzet tot actieve hulp aan onderduikers en voor een kleine groep tot de vorming van een knokploeg.

De hoop op een nieuwe samenleving, een wens van vele actieve verzetsmensen, bleef echter na de bevrijding uit. De oude "zuilen" bleven bestaan tot eind jaren '70. Ondanks alles is er al ruim 80 jaar geen fysieke bezetting van Nederland meer, al is er tegenwoordig wel sprake van een digitale invasie.

illegale kranten in Eindhoven tijdens de bezetting