De P.A.N. in De Kempen met Bladel, Hapert, Reusel, Netersel, Middelbeers, Hoogeloon, Casteren en Eersel
Verslagen en rapportages van de P.A.N. commandanten in de dorpen rond Eindhoven.
De P.A.N. bestaat uit de districten Kempen, Eindhoven en Geldrop.
De districten zijn onderverdeeld in rayons en de rayons in groepen. Aan het hoofd van een district, rayon of groep staat een commandant, die orders van het hogere niveau ontvangt. Je kunt de P.A.N. een militaire organisatie noemen.
De groepscommandanten in het district Kempen rapporteren over de eerste dagen na 17 september 1944
Inlichtingen aan Engelsen doorgegeven toen deze de Nederlandse grens naderden. Eén man als tolk achtergelaten. Vier Amerikanen aan de groep Hapert overgegeven, na een mislukte poging om hen naar de Engelsen te brengen. Wapens afgenomen van twee Duitse deserteurs. Drie Amerikanen naar Netersel gebracht, waar ze door de groep Hoogeloon en Casteren werden overgenomen. Spijkers gestrooid op de wegen.
Onderduikerskamp Bladel
Lezing 1 :
Bij poging om wapens buit te maken uit een stukgeschoten carrier op de Kroonvense heide werden twee leden van het kamp (W.K. Flipse en J.C.M Freericks) door de Duitsers gegrepen. Flipse en Freericks hadden enkele gewonde Duitse soldaten beschoten en gedood die te voet op weg waren naar een verbandpost, aldus de verklaring van Duitse zijde. Beide partizanen werden door de Duitsers standrechtelijk geëxecuteerd.
Lezing 2 (Gedenkboek) :
"In de eerste dagen na de bevrijding was het vooral op de dorpen vaak een onzekere toestand. De Duitsers stelden hier en daar posten en versterkingen op volgens verwachte invallende troepen. Deze kwamen uit en verdwenen naar alle richtingen, zodat de bezetter soms zonder strijd kon standhouden en meermalen dorpen van eigenaar verwisselden. Het werd voor de P.A.N. vaak ingewikkeld om op het juiste moment het goede antwoord op zulke samengestelde vragen te geven.
Bij Bladel was een grote groep op verkenning gegaan om zich zekerheid te verschaffen omtrent de stand van zaken. Op flinke afstand werden zij troepen gewaar. Daar zij verwachtten met geallieerden te doen te hebben gingen Harm Flipse en Willem Freericks vooruit; de anderen zouden op grotere afstand volgen en naar omstandigheden handelen.
Hoe groot was de ontsteltenis van de groep toen zij hun verkenners na enkele minuten de handen in de hoogte zagen steken. Daar beiden ongewapend waren viel niet veel te vrezen, doch toen de moffen hen fouilleerden vonden zijn toch nog een geweerpatroon. De dappere makkers keerden niet terug en vonden hun laatste rustplaats in de eenmansputten ter plaatse".
Wie hielp piloten?
Oproep om hulp aan piloten te melden aan
Military Intelligence Service
U.S. Army
Bloemencamplaan 26
Wassenaar.
Ook Eddy Claassen meldt de hulp.
Bladel, 26 Februari 1946
Military Intelligence Service
U.S. Army
Bloemencamplaan 26
Wassenaar.
Mijne Heeren,
Naar aanleiding van een bericht in de Maasbode van 25 Febr. 1946 deel ik u het volgende mede.
1) Bij de aanval op Eindhoven, die ingezet werd door luchtlandingen troepen (101 st. Am. Airb. Div.?) op 17 September 1944, werden boven Bladel meer dan 10 Dakota's en verschillende gliders (zweefvliegtuig) omlaag geschoten. Bijna alle toestellen vielen ten noorden van Bladel. Dit was ook het geval met de meeste parachutisten. 14 Parachutisten en vliegeniers zijn hier toen gesneuveld. Zij werden op het R.K. kerkhof alhier begraven en zijn later door Amerikanen opgehaald. De namen en nummers van deze menschen zijn in mijn bezit en zal ik u desgewenst sturen. Meer dan 50 parachutisten en vliegeniers werden door leden van de P.A.N. ( Partisanen Afdeeling Nederland ) bij elkaar gebracht en verstopt. Twee dagen later werden zij naar hun onderdeel bij Son gebracht. (ca. 25 km. door Duits gebied). Verschillende gewonden bleven in Casteren en Hoogeloon en werden verzorgd door Dr. Zijlmans uit Bladel. Zij zijn door geallieerde troepen bevrijd. Een lid van de P.A.N. werd voor deze hulp door de Duitsers doodgeschoten. Zijn naam was: Alfons van der Heyden, landbouwer, Netersel.
2) 3 Amerikaansche vliegers kwamen bijna in het dorp neer. Twee ervan werden door ons verborgen. De derde vond op eigen gelegenheid een schuilplaats. Zij werden op 24 September 1944 naar de Engelschen gebracht, die toen een deel van het dorp bezet hadden. Hun namen zijn: 2 nd. Lieutenant René H. Zumhagen (nummer 0-2056518) 524 Maple Street, Rockford, Illinois en Staff sergeant John B. Duffy (nummer 36735962) 8230 South Morganstreet, Chicago, Illinois. De naam van de derde ken ik niet, maar kan ik misschien te weten komen.
3) 4 Amerikaansche Airborn Troupers kwamen met hun glider neer tussen Bladel en Hapert. Zij werden door iemand van onze groep, met hun jeep uit het dorp gebracht, waar de Duitsers reeds aan het zoeken waren. Van deze 4 heb ik geen adressen. Hun namen zijn: Technical sergeant Zirn, Anderson, Just en Robert L. Peiffer (nummer 15100965) Zirn kreeg bij het neerkomen een dubbele kaakfractuur. Hij werd verbonden door Dr.Corsten, destijds assistent dokter te Bladel. Een van de had een hersenschudding, maar was de volgende dag al veel beter. In de nacht van 18 op 19 September zag ik hen voor het laatst. Het was ons na die nacht niet meer gelukt bij hen te komen. De Duitsers verlegden hun linie juist op de plaats waar de Amerikanen hun schuilplaats
hadden. Terwijl dit gebeurde is er in die richting veel geschoten. 20 September kwamen 2 van ons bij de Engelschen. Een van hen ging als mee om te trachten de Amerikanen op te halen. Zij konden niet dichter bij de bewuste plaats komen dan ongeveer 250 meter, waar zij met hun 4 carriers stuitten op hevig Duitsch vuur en handgranaten. 25 September hoorde ik van een Engelsche Roode Kruis soldaat, dat zijn afdeeling een paar dagen te voren 4 Amerikanen gevonden had, ongeveer een k.m. van die plaats. Op mijn vraag of er een bij was met een kaakfractuur, antwoordde hij, dat hij dat niet wist, maar dat er wel een bij was met zijn hoofd in verband. Zij hadden van mij een autokaart, waarop de plaats waar zij waren was aangegeven alsmede waar zich de Engelschen vermoedelijk bevonden. Zij wisten ook in welke richting zij eventueel moesten vluchten. Er waren geen andere parachutisten in die buurt neergekomen. Het nummer van Peiffer vond ik 3 weken later, toen wij op die plaats gingen zoeken. Ik heb hem toen een briefje geschreven, Maar kreeg geen antwoord. U begrijpt, dat wij zeer gaarne zouden vernemen hoe het met deze menschen is gegaan en of zij inderdaad goed bij de Engelschen zijn aangekomen. Als U mij eenige inlichtingen of adressen kunt geven zou ik die zeer gaarne ontvangen. Mijn adres hadden zij mij wel gevraagd maar het was toen te gevaarlijk het te geven.
In afwachting van Uw antwoord,
Hoogachtend,
Eddy Claassen (ex. Comm.groep Bladel P.A.N.)
Sniederslaan 260
Bladel N.Br.
ingesloten afschrift brief.
Meer informatie over navigator 2nd Lt. Rene H. Zumhagen en radiotelegrafist S/Sgt. John B. Duffy.:
https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/neergestorte-vliegtuigen-in-reusel-1940-1945
Bron brief::
Oorlogsherinneringen Bladel, Netersel 1940-1945,
Uitgave van de Heemkundige Kring Pladella Villa Bladel en Netersel, onder redactie van werkgroep W.O. II, Bladel, 1994.
Het oorlogsmonument in Bladel
De tekst op het monument luidt:
'WANDELAAR STA EVEN STIL
EN VOUW EEN POOS UW HAND
BEDENK HEN IN EEN KORT GEBED
ZY STIERVEN VOOR ONS LAND
FREERICKS J.C.M. GEB. 20-10-1925
FLIPSE W.K. GEB. 1-3-1924
BEIDEN WERDEN HIER 20-9-1944
OP GRUWELIJKE WIJZE DOOR
DUITSE SOLDATEN OM HET
LEVEN GEBRACHT'.
Nicolaas (Klaas) van de Ven, geboren 7 januari 1866, Netersel
Klaas woonde in Bladel. Op zondag 26 september 1944 - negen dagen na het begin van het geallieerde offensief Market Garden - is Klaas van de Ven door de Duitsers doodgeschoten, toen hij in de schemering de straat overstak op weg naar de schuilkelder. Diezelfde dag werd zijn zoon Johannes Cornelis (Kees) van de Ven (20 maart 1903, Netersel) door een granaatscherf dodelijk getroffen. In de overlijdensakten van zowel vader als zoon Van de Ven wordt 10.00 uur als tijdstip van overlijden vermeld.
(Bron https://www.wo2slachtoffers.nl/bio/66815/Ven-van-de-Nicolaas.htm)
We zagen of hoorden niets, maar wisten alles en vertrouwden het toe aan papier en koerier. Niets lijkt zo vertrouwd als hardwerkend buitenvolk, ook al nemen ze de kortste weg, die eigenlijk zowat langs verboden terrein voert. Maar aan zulke goede bekenden kon men toch niet alles verbieden. Zelfs wij keken ervan op, hoeveel Duitsers met één of geen vuurstoot uit een schuilplaats te blazen waren. Wij kregen handen en voeten vrij om met de geallieerden te gaan patrouille lopen tot onder de muren van Best en Oirschot.
Tussen Westelbeers en Hoogeloon staat een Duitse bunker van waaruit oefenvluchten van Duitse bommenwerpers (gestationeerd op vliegveld Welschap) konden worden geobserveerd. De Duitsers gebruikten oefenbommen. Deze "bommen" waren van beton en hadden uitsparingen waarin buisjes met fosfor konden worden geplaatst. Zodra de bom op de grond viel brak het glas en ontvlamde de fosfor. Rook en vuur markeerden dan de locatie waar de projectielen waren neergekomen. Dat was goed waarneembaar vanuit de bunker.
De Duitsers hadden op de Landschotse Heide onder Middelbeers een compleet oefenterrein aangelegd in de vorm van een haven, inclusief vijf zogenaamde "schijnboten". Deze schijnboten waren zandruggen met een lengte van ongeveer 50 meter en een breedte van 7 meter. Ze waren omringd door een geul. Het gebied lag laag en was gemakkelijk onder water te zetten. Om alles zo realistisch mogelijk te doen lijken, stonden op de schijnboten ook nog houten kajuiten.
De Duitse Beauftragte in Noord-Brabant heeft zes burgemeesters doen wegvoeren, omdat ze geen arbeiders voor werk wilden aanwijzen. Bijna alle burgervaders zijn in Duitsland omgekomen.
K.L.H. van der Putt (Geldrop)
Th.W. Serraris (Heeze)
W.G.C.F. Wijtvliet (Bakel)
M.Ch.O.M.R. Magnée de Horn (Bergeijk)
J.W.A. Smulders (Oost-, West- en Middelbeers)
H.A.J. Veeneman (Son en Breugel)
G.J. Manders (Leende), was de enige van deze groep die het concentratiekamp overleefde.
Lees verslag: BurgemeesterManders.pdf
Knielend : Artie Kitterman, Bela Benko, Joe Currerie, Harry Tinkcom, Mike Lewis.
Staand: Harty ?, Adriaan Goossens (armband met opdruk KP P A N ), Hopkins, pater Godfried van der Looij, Gerard Pitt.
Lees extra PDF verslag: Geschiedenis van het ondergrondse werk door de verzetsbeweging P.A.N. in de Kempen. door Gerrit Beex.
Foto gemaakt door een lid van de P.A.N. (Partizan action Nederland)
Fotocode: AFC 2001/001/19728
Geheel de bevolking van Casteren en Netersel en een groot gedeelte van Westelbeers, Middelbeers en Bladel, gedurende een tot twee weken van voedsel en onderdak voorzien. Zieken en ouden van dagen uit Netersel helpen evacueren. Gesneuvelde burgers begraven. 30 Verdachte personen aangehouden, waarvan 19 na verhoor werden losgelaten en 3 naar Eindhoven werden doorgestuurd. Door de groep werden 19 krijgsgevangenen gemaakt, van wie 3 voor de bevrijding, 6 tijdens de intocht der Engelsen en 10 met of zonder hulp van Engelse patrouilles gedurende de eerste dagen na de bevrijding. Een noodbrug geslagen om het militaire verkeer door te laten.
"Op 3 september krijgen we bevel een man te zenden naar Casteren te sturen, teneinde behulpzaam te zijn bij het opblazen van spoorrails in de omgeving van Tilburg. Daar dit niet het eerste de beste karwei is, wordt hiervoor aangewezen T.G. uit Steensel, een jongen die reeds enige jaren vertrouwd is met het ondergrondse werk. Hij was onverschrokken, accuraat en sprak met niemand over zijn werk. Hij ging met een persoon van de groep van Hoogeloon. De eerste tocht was echter vruchteloos. Gelukkig daar de eerste trein die kwam Nederlandse burgers vervoerde. Dit zou ook de laatste zijn. De volgende dag werd wederom de tocht ondernomen, nu echter met meer succes. Van Toon vernamen wij allen bij zijn thuiskomst dat de opdracht stipt was uitgevoerd en de resultaten bevredigend waren.
Zijn collega vertelde ons later dat hij zelf de opdracht niet durfde uit te voeren vanwege het enorm grote gevaar. Het was onverantwoordelijk je hierin te storten. De treinen reden met een snelheid van 15 km en op de locomotief zaten vele Duitsers om het terrein te verkennen. Het enige wat Toon zei, was: "Mijn commandant heeft mij opdracht gegeven en ik moet ze uitvoeren". Alleen sloop hij naar de spoorlijn die in de omgeving van Burgers Dierenpark moeilijk te benaderen is en ging langs de zijkant van de spoorlijn liggen. De treinen volgden elkaar slechts op geringe afstand. Toen drie treinen gepasseerd waren plaatste hij bliksemsnel de springstof. Als een monster vol dreiging naderde de vierde trein. Hij rende weg en was nog geen 200 meter verwijderd toen een enorme explosie de lucht deed trillen. Nog juist zag de kranige partizaan de locomotief als een paard steigeren. De mitrailleurkogels floten door het bos. De mannen waren echter veilig en vonden voor de nacht een slaapgelegenheid bij een gastvrije boer.
Op 19 september, de dag der bevrijding, nog voor de geallieerden het dorp Steensel hadden bereikt, reed Ko met zijn ordonnans over Knegsel naar Duizel met het doel deze groep een geweer met 5 patronen en 5 handgranaten ter hand te stellen. Juist waren ze Knegsel gepasseerd toe zij door een burger werden gewaarschuwd voor Duitsers, die zich ophielden bij de Driehuis. Ze zagen reeds enige Duitsers op een afstand, lopen. Teruggaan is erg voor een Partizaan, dus werd de motor opgeborgen en ging men te voet verder. Een man van Knegsel voegde zich nog bij het tweetal. Toen de Duitsers op 100 meter genaderd waren, zagen ze het onheil dat hen dreigde.
No. 1 trachtte zijn mitrailleur te bereiken. Ko zag het …. Een schot…. Dodelijk gewond. Tot de andere Duitser gaf hij het bevel "Handen omhoog". Nee. Liever eerst trachten bij de mitrailleur te komen om die brutale partizanen mores te leren. Een schot trof de tweede Duitse soldaat. Nogmaals het bevel "Handen omhoog !". Een kogel floot over de hoofden der fanatiekelingen. Een derde trachtte het vuurwapen te bereiken. Ook deze viel na twee treffers. Nogmaals het bevel tot overgave. Gewapend met een pistool (de geweerkogels waren op) trokken de partizanen op de Duitsers af. Eindelijk gingen de handen de hoogte in. Er werden 7 krijgsgevangenen werden gemaakt, twee waren ernstig gewond, een had het tijdelijke voor het eeuwige verwisseld.
In het geheel werden in dit rayon 36 krijgsgevangenen gemaakt. Op 19, 20 en 21 september was het gehele personeel van de P.A.N. dag en nacht in dienst. De dienst bestond uit:
1. Het onderbrengen van geallieerde troepen. Het met de geallieerde troepen meezenden van P.A.N. strijders om mitrailleursnesten ed. op te ruimen door lichte tanks.
2. Het publiek van tanks en auto’s weghouden.
3. Het afzoeken van de bossen naar Duitsers, geweren, munitie, springstof, granaten enz.
4. Het opruimen en schoonhouden van wegen waar geallieerde troepen over trokken, zoals het verwijderen van stukgeschoten auto’s en er voor zorgen dat geen met paarden bespannen wagens over die wegen reden.
5. Telefoonsabotage
Voor deze werkzaamheden hebben meerdere geallieerde officieren hun dank betuigd.
Op 19 september werd een aantal arrestaties verricht waarvan als eerste de [NSB] Burgemeester, [de heer S.C.M. Fontein Strootman] toen hij met schennende hand de nationale driekleur wilde hijsen". Zie foto hierboven.
HET LOT VAN DE GEBROEDERS HOEKS: EERSEL TIJDENS DE BEZETTING 1940-194
Eersel waar tijdens de Tweede Wereldoorlog van 1940-1944 geen schot klonk en geen ruit sneuvelde, beleefde een drama dat aan twee broers het leven kostte. Twee onderduikers, onder wie een op wie de Sicherheitsdienst intensief jacht maakte, ontkwamen aan een razzia; de twee broers Janus en Jan Hoeks die de onderduikers hadden schuil gehouden, werden ruim een maand voor de bevrijding in het concentratiekamp Vught geëxecuteerd. Hun hardnekkig zwijgen redde het leven van anderen.
Het lot dat de gebroeders Hoeks trof, is een bizarre en tragische oorlogsgebeurtenis waarvan de reconstructie na 75 jaar vele onbekende onthullende feiten aan het licht heeft gebracht. Wie was de onderduiker die hoog op de lijst van de Gestapo stond en op tijd kon vluchten, enkele uren voor de razzia plaats greep? Hoe stak het verraad in elkaar? Wie was de SD’er die de gebroeders Hoeks in hun boerderij mishandelde? Hoe raakte de verloofde van de gezochte onderduiker betrokken bij dit drama? Waarom stond de Abdij van Postel machteloos om voor zijn pachters, de gebroeders Hoeks, in de bres te kunnen springen?
De executie van de twee gebroeders Hoeks in Vught vormde het sluitstuk van de gevolgen van de oorlogsbezetting in Eersel dat gebukt ging onder het bestuur van een Duitsgezinde burgemeester en een door vele inwoners gewantrouwde wachtmeester. Hoe kwam het dorp onder dit bestuur de oorlogsjaren door? Vele inwoners, honderden onderduikers, zaten in de wurggreep van de angst. Tot verbijstering bleek ook dat er enkele ondergedoken Joodse kinderen, liefderijk opgenomen in de omvangrijke katholieke kinderschare van het Sint Jacobusklooster, niet veilig waren voor het Duitse bewind.
De geschiedenis van Eersel tijdens de bezetting is gebaseerd op uitgebreid onderzoek aan de hand van vele dossiers uit verschillende archieven, verklaringen van ooggetuigen, nabestaanden en hoofdrolspelers, maar ook van een pas in 2018 gevonden verslag van de Eerselse verzetsman Piet van Woerkum. Bij het onderzoek stond waarheidsvinding centraal. Zoals in menig verhaal uit de oorlog worden we ook hier geconfronteerd met: hardnekkig verzet, grote risico’s en zelfs met ‘het zwijgen tot de dood toe’, maar ook met overmoed en verraad. En tot slot volgen na de bevrijding de vragen over wie heeft wat gedaan of nagelaten te midden van het grijze gebied dat onvermijdelijk leidt naar het geweten: wat zou mijn keuze zijn geweest?
Het tweede deel van dit boek gaat over de manier waarop Eersel de oorlog doorkwam onder het bestuur van een Duitsgezinde burgemeester en een door vele inwoners gewantrouwde wachtmeester. Er wordt veel aandacht besteed aan personen die in bezettingstijd een grote rol hebben gespeeld. Vele inwoners en honderden onderduikers zaten 'gevangen' in de wurggreep van de angst. Tot verbijstering bleek dat er enkele Joodse kinderen, in het geheim liefderijk opgenomen in de omvangrijke kinderschare van het Sint Jacobusklooster, niet veilig bleken te zijn voor het Duitse bewind. Ook hier de vraag: hoe kon dit gebeuren?
Bron 1e deel : http://www.hskdeachtzaligheden.nl/boek-over-eersel-in-de-oorlogsjaren-1940-1944/
Bron 2e deel: https://www.weekbladdekempenaer.nl/nieuws/algemeen/809126/het-lot-van-de-gebroeders-hoeks-
Meer info: https://www.brabantserfgoed.nl/page/7214/ge-zoudt-er-de-dood-mee-op-den-hals-halen
Op basis van processtukken in het Nationaal Archief in Den Haag wordt in het boek ook ingegaan op personen die in Eersel tijdens de oorlog een belangrijke rol vervulden, zoals de Duitsgezinde burgemeester Sjoerd Fontein Strootman. Hij probeerde in Eersel 'de nieuwe Duitse orde' te vestigen. Op vele onderwerpen wordt ingegaan zoals het verblijf van Joodse kinderen in het Sint Jacobusklooster, de verplichte tewerkstelling van Eerselse jongens in de Duitse wapenindustrie en de samenwerking tussen verzetsman Piet van Woerkum en de Steenselse politiecommandant Jacobus Kloosterman. (https://www.hskdeachtzaligheden.nl/agenda/informatieavond-over-eersels-oorlogsboek/)
In 1948 krijgt de Akkerstraat in Eersel een nieuwe naam: Gebroeders Hoeksstraat. In de Mariakapel op de Markt in Eersel zijn Janus en Jan Hoeks vereeuwigd in één van de gebrandschilderde ramen.
“Het lot van de Gebroeders Hoeks/Eersel tijdens de bezetting 1940-1944”
Het boek is te koop bij: balie bij Kempenmuseum De Acht Zaligheden te Eersel. (3e druk)
Uitgave: Heemkundige Studiekring De Acht Zaligheden
Tekst: Jasper van der Schoot
Samenstelling: Toon Schellens, Jasper van der Schoot, Frans Teunis, Vormgeving: Joris de Mol
Omvang: ca. 190 pagina’s, geïllustreerd
Verschijning: 28 november 2019
Prijs: 20 euro
info@hskdeachtzaligheden.nl