Dr. J.F.H. (Jan) Custers was L.O. leider in Eindhoven en tijdens de bevrijding de commandant van Gestel, zijn schuilnaam was Paulus.
Gevraagd voor het tribunaal voor bijzondere rechtspleging en medeoprichter 'Landelijk Herstel' de latere stichting 40-45
Medeontdekker van de synthetische diamanten.
Verhuisd naar Zuid-Afrika
Jan Hendrik Custers was katholiek man, zoals velen in die jaren in Brabant. Ook een man van principes. Zijn stelling was: "Een principieel katholiek kan geen lid zijn van de NSB en wijst dus het gehele Duits Nationaal Socialisme af. Zijn latere schuilnaam "PAULUS" valt geheel binnen de katholieke traditie. Hij is geboren op 5 april 1904 in Stratum, Getrouwd op 31 december 1931 met Helena Johana Hillebranda Beekman, zij krijgen drie zoons en twee dochters.
Belangrijk voor hem was ook, dat de bisschoppen in 1934 het lidmaatschap van de NSB voor katholieken hadden verboden, later werden ook de Sacramenten voor NSB'ers verboden. In 1937 kwam de encycliek "Mit brennender Sorge" van Pius XI uit. Het systematische nationaalsocialisme en racisme worden in deze encycliek duidelijk veroordeeld. Tevens wordt de totalitaire staat afgewezen, indien deze zich boven de principes van het natuurrecht en de juiste moraal stelt en zich als absoluut wetgever opwerpt.
Zijn ouders waren al overleden, maar zijn zeven broers wezen ook scherp het nationaal socialisme af en zij stimuleerden Jan enigermate in het illegale werk. Maar zij woonden buiten Eindhoven en er was weinig onderling contact.
Geleidelijk is hij actief geworden in het verzet. Hij merkte iets van "verzet" op bij kapelaan Clemens Zigenhorn, in zijn parochie Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand aan de Broekseweg 1. Jan Custers was ook kerkelijk actief in deze parochie. Verder was er vrij weinig verzet, afgezien bij Philips NatLab, waar geld voor verschillende doeleinden werd ingezameld, o.m. door Cor Gehrels met het zogenaamde verjaardagsfonds om kinderen en vrouwen die alleen achterbleven te helpen.
Kapelaan Clemens Zigenhorn
Kapelaan Clemens Zigenhorn was werkzaam bij de kerk Heilige Hart en de daarbij behorende parochie: “ Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand” aan de Broekseweg in Eindhoven.
Clemens was voor de oorlog al actief in de mannelijke jeugdbeweging.
De Katholieke Actie (K.A.) trachtte tijdens de bezetting vooral de denkbeelden van gelovigen te behoeden voor de (morele) gevaren van het nationaalsocialisme. De opgeheven katholieke organisaties werden in 1941/1942 onder K.A.-dekmantel voortgezet. Vooral degenen die in Duitsland werkten werden als kwetsbaar beschouwd. De werkwilligen moesten worden overgehaald hun werk daar op te geven. Hetzelfde gold voor de dwangarbeiders. Tijdens verlofdagen moesten ze worden aangespoord niet meer terug te keren. Dergelijke werkzaamheden brachten menig K.A.-propagandist en instructeur op het pad van de illegaliteit. De Katholieke Actie stuurde aan jongens die gedwongen in Duitsland werkten, pakjes met levensmiddelen en brieven. Kapelaan C. Zigenhorn en Jan Custers kwamen steeds meer tot het besluit, dat wij ze helemaal niet moesten laten gaan. Die jongens moesten geholpen worden bij het vinden van een onderduikadres.
Kapelaan Clemens Zigenhorn bemoeide zich in 1942 al zijdelings met pilotenhulp met medewerking van mevr. J. H. van der Holst-de Groot, de echtgenote van Ad van der Holst, de latere LO-leider in Eindhoven.
Kapelaan Zigenhorn, stond voor niets volgens Custers, hij transporteerde bonkaarten etc. en hij raakte steeds meer betrokken bij piloten-transporten. Zij (Custers, Zigenhorn en Holst) nemen ook het besluit om contact te zoeken met Limburg (onder andere met Kapelaan Naus etc.), waarvan zij wisten dat daar het illegale werk reeds volop draaide.
Pastoor Dr. Lambert de Gruyter, was op de hoogte van het werk van Zigenhorn en Custers. In zijn pastorie heeft trouwens SD-er Weber nog eens een inval gedaan, de Sicherheitsdienst vond echter niets. Pastoor de Gruyter had een grote radio onder de parketvloer verborgen. De eerwaarde heren en Jan Custers luisterden vaak naar de Engelse zender, languit op de vloer gelegen, nadat enkele plankjes uit de vloer waren gedemonteerd. Jan Custers had ook een schuilplaats in de kerk gevonden, voor alle financiële onderduikgegevens. Toen Jan Custers de Eindhovense leiding van de L.O. had, werden alle Eindhovense gegevens daar bewaard in een hoge kandelaber in het priesterkoor van de Heilige Hart Kerk.
Kapelaan Clemens Zigenhorn en pastoor Dr. L. Gruijter van de Gestelse parochie Heilig Hart werken samen met Harry Aarts rechercheur van politie die in tal van diverse verzetsactiviteiten bezig was, onderdak regelen, mensen waarschuwen, bonnen verspreiden, piloten helpen enz. Gelden kreeg de L.O. Eindhoven van Mgr. Mutsaerts, eerst 5.000.- gulden en later nog eens duizend gulden.
Onder in de kandelaar van de Heilig Hart kerk in Eindhoven, was het archief van de LO. Een van de schuilplaats voor de bescheiden van J. Custers. De kandelaar stond op het priesterkoor van de kerk.
De koker in de WC was de opbergplaats voor bonkaarten, ID-bewijzen enz. Bewaard in een speciaal daartoe vervaardigde tas.
In het huis van de plaatselijke leider van de L.O. van Eindhoven. dr. Custers (Guido Gezellestraat 27).
In juli 1943 vond er een zogenaamde. “Dag van Gebedsgemeenschap” plaats op Joseph dal in Nuenen, in het kader van de Katholieke Actie. Hier kreeg ik (Jan Custers) van Max Laurey (Lakerstraat 8, Eindhoven) namens Piet Goede het verzoek, mede te werken aan de hulp voor onderduikers. Zodoende is Eindhoven op eigen benen gaan draaien maar het had niet veel gescheeld of wij hadden permanent met Limburg samengewerkt. Trouwens, met Limburg onderhielden met name Kapelaan Zigenhorn (A8), A. v.d. Holst (A1) en ondergetekende (A5) voortdurend nauw contact met Kapelaan Naus, met Pater Bleijs (Bleys), met Jan Pennings alias Ambrosius, met Kapelaan Janssen uit Horn, met de secretaris van de Bisschop van Roermond: Mgr. Drs. L. Moonen, alias Ome Leo, e.a.
Begonnen werd met het vervalsen van Persoonsbewijzen (PB’s) en het terughalen van geblokkeerde stamkaarten (op de zg. rose briefjes) en het huisvesten van onderduikers.
Begin augustus 1943 werd al in een groter organisatorisch gewerkt. Al eerder werd samen met Zigenhorn, Holst en Jan Clement individueel illegaal werk verricht. Jan vertelt zelf dat hij een keer een piloot heeft getransporteerd, maar dat werkt werd hem afgeraden. Op aandringen van Kapl. Zigenhorn, die mij wees op het feit dat ik een vrouw en vier kinderen had, beperkte ik mij tot onderduikerswerk en zag af van pilotentransport.
Philips
Ik ben steeds op het Natuurkundig Lab (NatLab), van N.V. Philips aanwezig geweest; ik vond het het beste in normale doen te blijven. Wel was ik vaker afwezig om "boodschappen" te doen. Van regelmatig werken is van december 1943 af niets meer gekomen. Vanaf januari 1944 af heb ik praktisch niets voor Philips kunnen doen en was mijn werkkamer een illegaal hol. In feite was mijn verzetswerk een volledige dagtaak geworden vanaf december 1943.
Jan Custers had geen vals PB, dat wilde hij ook niet en was ook niet nodig. Hierdoor is hij bij diverse controles er goed doorheen gekomen. Hij had wel een vrijstelling van de arbeidsinzet omdat hij bij Philips werkte. Hoewel hij ongetwijfeld valse papieren zou hebben aangeschaft, had hij moeten onderduiken, vertelt hij in een interview. Ook voor de veiligheid had hij onderlinge afspraken gemaakt met zijn drie vrienden om bij een bepaalde gelegenheid, zoals gezocht te worden, van woning te wisselen. Deze drie waren: Kapelaan Zigenhorn (Ploegstraat 1, Eindhoven), Hr. A. van der Holst (Edenstraat 39, Eindhoven) en J. Custers (Guido Gezellestraat 27). In de praktijk is dit plan nooit uitgevoerd. Toen de familie Holst moest onderduiken, gingen ze naar de Sperwerlaan 3D.
Er waren soms gevaarlijke momenten o.a. toen de Gestapo een inval deed in het huis waar familie van der Holst woonde. Zijn omschrijving en woonstraat was bij de SD bekend geworden omdat zij een koerier hadden gearresteerd.
Zijn originele PB was nodig bij:
1) Razzia op de Keizersgracht te Eindhoven, om mannen op te pakken die in Zeeland verplicht werkten aan kuststroken. De Duitsers namen toen zijn PB af. Ik had ca. 12.000.-- gulden en 300 bonkaarten bij zich. Hij omschrijft het als: ”onder de sok". Dezelfde avond nog had ik mijn PB terug.
2) Controle bij de overweg op de Hoogstraat in Eindhoven door een Landwachter, hij dwong mij te legitimeren. Ik had toen geen bijzondere bescheiden bij mij.
3) In de trein van Eindhoven naar Den Bosch, terwijl ik een radio-toestel bij mij had, bestemd voor Mgr. Mutsaerts, bisschop van Den Bosch. Dit toestel had ik onder de zitbank weggewerkt. De controle vond plaats door de Duitse SD in burger, maar wel met een penning, dit was in augustus 1944.
4) In de St. Trudostraat te Eindhoven, terwijl ik van een illegale bijeenkomst kwam in dezelfde straat. De controle vond plaats door de Grüne Polizei.
Start van LO in Eindhoven en Steun aan onderduikers
Tezamen met Piet Goede (Heezerweg 209), Max Laurey (Lakerstraat 8), Leo Verdijk, Kees van Leeuwen, Jacques Hermans, Mej. Jansen en Jos Buskens werd de L.O - organisatie gestart en opgebouwd. Er bestond in Eindhoven toen nog geen organisatie, voor zover mij bekend.
Aanvankelijk vroegen wij van de onderduikers in de periode september - december 1943 voor een vals PB, vijf gulden en voor bonnen twee gulden vijftig. Door donaties en financiering van collectes, bijdragen van kerkelijke instellingen en vooral N.S.F. was een bijdrage vrij snel al niet meer nodig.
Medewerkers
Jan Custers werkte in organisatorisch verband samen met anderen.
Zijn vriend Jan Clement werkte op het Gewestelijk Arbeidsbureau. Hij spoorde mij aan en werkte mee om voor enige mensen valse stempels en papieren te verzorgen.
Hiernaast een aantal top-mensen voor de verschillende stadsgedeelten en een financiële juffrouw, die echter niet langer dan tot december 1943 heeft meegewerkt. Ieder had zijn medewerkers. Voor mij waren dat:
1 -2 ) Albert Karsmakers, Hoogstraat 238, Eindhoven, en A. Wouters, Gestel. Beiden uitstekende krachten, al de tijd actief tot de bevrijding.
3) Jan Jonkers, W. de Zwijgerstraat 49. Uitstekende kracht. Moest vastenavond 1944 onderduiken, nadat de Gestapo zijn huis had doorzocht.
4) J. Dronkelaar, W. de Zwijgerstraat 6. Uitstekende kracht, later erbij gekomen, gebleven tot aan de bevrijding.
Niet directe medewerkers:
5) Nico Werter, Julianastraat 45. Een uitstekend contact bij distributiekantoor (DK).
6) Zuster Manfrida, Wijkverpleging Wit Gele Kruis, Kleine Berg 48. Zij was een Duitse van geboorte. Ze was een uitstekende kracht en hielp vele armen aan textiel.
7) Jan Six, koerier, later bijgekomen, Villapark woonachtig ( Pauwlaan 38)
8) Kapelaan Zigenhorn (code A8), stond voor niets, transporteerde bonkaarten etc. Hielp mee bij piloten-transport.
9) Bart van Weert, Hoogstraat 257, koerier.
10) Koosje v.d. Vloed, Binnewiertzstraat 8 Eindhoven. Uitstekende koerierster.
11). Onno Rinzema, Venstraat 77. Werkte ook en vooral in Strijp, bewees vele goede diensten. Principieel kereltje, voor wie ik veel hoogachting heb.
12) De koerierscentrale. Hein Wielenga, Nieuwstraat 13a
Vergaderingen.
In het begin veel vergaderd in het R.K. Binnenziekenhuis (vele ingangen), later wisselend, o.a. bij een eenvoudige arbeidersfamilie J. de Wit, Versantvoortstraat 20. Verder bij Hr. Douma, Boschdijk 476, ook vaak bij Jan Custers thuis.
Er is ook vergaderd op: Willemstraat 26 en bij Jos Buskens (Woenselse Markt 9) en later op adres Hemelrijken 218? Vooral nadat Jos Buskens ondergedoken was in het huis van zijn meisje, i.v.m. zijn weigering om in Zeeland te gaan werken voor de Duitsers.
Een enkele maal vergaderd in het Willibrordushuis in de Heilig Hart Parochie (Edenstraat) of bij Koos van Leeuwen, Floralaan 208? of bij Welling in de Tjalkstraat.
Bij mij voor mijn paperassen in de wc in afschermkast afvoerpijp badkamer (foto hierboven), achter een kastenwand bij de haard en last not least een schuilplaats voor mijzelf boven de schuifdeuren der beneden-etage, te bereiken door luik in hangkast (kleren) op slaapkamer 1ste etage. Deze schuilplaats werd door mij ingericht, nadat op deze wijze een collega Dr. Bruining aan de greep van de Duitse gendarme was ontsnapt.
Eén der eerste vergaderplaatsen der L.O. op een zolderkamer in de Willemstraat 26.
Foto technische Dienst N.V. Philips/ https://beeldbankwo2.nl
De huiskamer van een spoorwegarbeider, wiens zoon door de L.O. was geholpen, werd aangehouden als vergaderplaats, als tegenprestatie.
Foto technische Dienst N.V. Philips/ https://beeldbankwo2.nl
Bonkaarten.
In het begin in mijn rayon (Gestel plus Centrum) een 10-tal, oplopend tot ongeveer 180. In de gehele stad op het eind ruim 3.200, omdat ook andere organisaties o.a. groep Kuiper, groep Mevr. v. Bruggen en groep Eddy de Vries verzorgd werden. Zij hadden ongeveer 1200 stuks nodig.
Custers vertelt in een reüniebijeenkomst: “ Wij kregen, vooral later, hier uit het D.K. (Distributiekantoor) iedere maand een kleine 1000 bonkaarten, die door Nico Werter eruit geslagen werden op valse inlegvellen. Daarmee dekten wij de helft wat wij als district L.O. nodig hadden. Later, na de komst van de tweede stamkaart, hebben wij, op advies van Aart van Wijk, andere groepen onder onze vleugels genomen en o.a. de kaarten verzorgd, die naar Eddy Verkaik gingen en 200 kaarten voor mevr. Verbruggen, 150 kaarten naar Kuiper, en hier en daar nog wat kaarten. Wij hadden toen een totaal van 3.200 kaarten, die wij kregen voor onze eigen groepen op de meest verstandige wijze, op de inlegvelletjes. Iedere maand hadden wij het stel compleet en de rest kregen wij via onze vriend Hein Wielinga, daar kwamen ze ergens vandaan.
Door Custers zijn verspreid : PB's, honderden controle-zegels PB's; ca. 200 Ausweisen van Gewestelijk ArbeidsBureau; ca. 100 bewijzen om DSK terug te krijgen; meer dan 1000 tewerkstelling kaarten bij Philips (afkomstig van F.C. : Falsificatie Centrale in Nijmegen).
Alles was deels nieuw en deel vals. Veel vervalsingen voor Eindhoven door Anton Vingerhoets op Philips RöntgenLab (NatLab). De stempels kwamen via P.D. Steenken van het stempelhuis. Ook A. de Steussy (Vriesstraat 42 Woensel) had een rol in de beschikbaarheid van zegels. Door de kraak in Tilburg waren veel zegels aanwezig. Later ook veel valse. We hebben honderden PB’s veranderd en tientallen persoonsbewijzen uitgereikt.
Contact met groep Limburg (Kapelaan Naus, Jan Hendrikx alias Ambrosius en anderen) over hun werkwijzen, inlichtingen, enz. Contact met Bob (werkelijke naam Ir. N. Voorhoeve) vooral na februari '44. Hij gaf ons als vertegenwoordiger van het NSF de benodigde gelden, voor zover wij zelf als LO-lui deze niet bij elkaar konden krijgen. Deze bedragen waren van de orde 10 mille per maand en meer. Contact zowel rechtstreeks met de Distributiedienst in de persoon van Nico Werter, Julianastraat 45 in Eindhoven, als (vooral de laatste maanden de 2e distributie kaart DSK) met Dr. A. van Wijk, Gaailaan 7, Eindhoven.
Controle-systeem
Op uitreiking bonkaarten is nooit intensief controle uitgeoefend. Een enkele maal werd ontdekt dat iemand langs twee kanalen bonkaarten verkreeg, zo'n man wordt dan verder uitgesloten. Wel was er een controle - na de bevrijding – op uitreiking van geld, dat aan het licht bracht dat alles regelmatig verliep. Uitvoerig is ook dit echter niet gebeurd.
Leiders L.O. Eindhoven
1) Piet Goede
Van begin augustus 1943 tot 1 november 1943. Piet is op die dag gearresteerd. Hij kwam na Scheveningen, Vught, Rathenau pas terug na de bevrijding. Hij was sterk verzwakt maar heeft de oorlog overleefd.
2) A. van der Holst: (schuilnaam Possidius en code A1)
Ad v.d. Holst is medio oktober 1943 bij de club gekomen, misschien ook iets eerder. Van 1 november 1943 tot eind februari 1944. Hij moest toen onmiddellijk onderduiken. Dit hield verband met arrestaties in Venlo van koerier Frans Coehorst en Joh. J. den Bak, (Venstraat 79, Eindhoven), bij een transport van bonkaarten en Trouw van Zeeland naar Eindhoven. Beide koeriers zijn vastgezeten echter later weer vrijgekomen. Toen zat de S.D. hem op de hielen. Men heeft hier in Eindhoven Frans Coehorst rondgereden, de SD wist, dat zijn naam begon met "Ad". De SD heeft ir. Advocaat in zijn kraag gepakt omdat zijn naam begon met Ad. Later is bij ir. Advocaat drie bonkaarten in de bus gegooid en een mooie bloemenmand heeft hij gehad. Hij heeft een stuk of vier dagen gezeten, terwijl hij van toeten nog blazen wist.
A. van der Holst dook met zijn vrouw in Eindhoven onder, in de Sperwerlaan 3D bij de familie Sigmans tot bevrijding. Hij heeft ruim 6 maanden tussen vier muren geleefd, waar hij de financiële administratie van Oost-Brabant nog verzorgde.
3) Jan Custers (Schuilnaam Paulus en code A5)
Dan gaat Custers in de Eindhovense afdeling van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) leiden, vanaf eind februari 1944 tot en met de bevrijding 18 september 1944. Op het laatst leider van de gehele stad Eindhoven. Zijn taak was verzorging van onderduikers in de ruimste zin. De gehele Eindhovense LO-organisatie wordt door hem geschat op ca. 75 man.
De L.O. en de P.A.N. zijn de laatste weken voor de bevrijding volledig samen gaan werken. Zodoende wordt Custers commandant van het rayon Gestel.
Toen Jan Custers zelf de leiding had, waren zijn naaste medewerkers of wijkleiders behalve de eerder genoemden.
De wijkleiders waren:
Tongelre:
Leo Verdijk, Kievietlaan 11
Max Laurey, Lakerstraat 8
Stratum:
Kees van Leeuwen, Floralaan 172
Centrum & Gestel:
Custers, Dr. J. (Paulus)
Strijp:
Jac, Hermans, Drogisterij, Het Kruispunt. Later veel intensiever contact met Jan Daamen, Doelenstraat 31. Hun belangrijkste hulp was de later gefusilleerde Piet Hagen, Molenstraat 9 (alias Tom)
Woensel:
Jos Buskens, Woenselsemarkt 9
Veel is ook samengewerkt met Dick Bolhuis (Koerier) en met student Gerard Freeman, Stationsplein 13, districtleider Noord-Oost Brabant en met Harry Aarts (rechercheur), St. Martinusstraat 22, Eindhoven.
Illegale colleges aan studenten
Custers: In het R.K. Binnenziekenhuis, waar ik met drie anderen ondergrondse colleges gaf voor opleiding propedeuse medici. Initiatiefnemer was Dr. Noyons. (Prof. dr. E. C. H. J. Noyons, hoogleraar in de fysiologische chemie aan de RK Universiteit te Nijmegen). Deze colleges zijn twee jaar gegeven aan studenten, die weigerden de loyaliteitsverklaring te tekenen. Zij studeerden ondergronds.
Wij hadden contact met betreffende hoogleraren in Utrecht en Leiden. De tijdelijke academie in Eindhoven is eigenlijk hieruit voortgesproten. Woorden van waardering voor dit ondergrondse werk zijn echter nooit gegeven en ook niet aan Dr. Noyons en ook niet aan anderen. Deze colleges zijn met veel succes gegeven en de tentamens werden met goed gevolg afgelegd. (Onze stadgenoot, dr. E. C. Noyons, leraar scheikunde aan het St. Catharina Lyceum en St. Joriscollege is met ingang van 1 Sept. 1946 benoemd tot conservator aan het laboratorium voor physiologische chemie der Gemeente-Universiteit van Amsterdam.) Eindhovensch dagblad 02-08-1946)
Met notabelen kwam ik nauwelijks in aanraking. De enige keer dat ik een notaris tot twee keer toe vroeg om personen in te zetten voor het financiële werk, “ving ik bot” en kreeg ik slechts zeer vage toezeggingen, waarvan ik nooit meer iets hoorde. Ik heb het steeds betreurd, dat er zo weinig prominente Eindhovenaren voor het verzetswerk te vinden waren. Natuurlijk is het echter mogelijk dat ze actief zijn geweest op voor mij onbekend terrein.
Tijdens de bevrijding van Eindhoven, deel uitgemaakt van de P.A.N, hij was rayons-commandant van Gestel. In verslag vertelt Jan Custers: "Het militaire werk lag mij niet erg, ik ben nooit militair geweest. Ik heb zelf geen NSB-ers opgehaald. Mij wel verzet tegen mishandelingen van deze lui." Extra aantekening: Custers heeft nooit veel van geweld moeten hebben, was erg bang voor de gevolgen van KP-acties.
Voor de meeste mensen is de P.A.N. in de Eindhovense stadswijk Gestel pas op de laatste dagen van september ontstaan. Vooraf is er in het geheim een werving gedaan. Op 10 sept. 1944 had men zo'n 25 man, echter geen wapens. Een week later waren zo'n 65 betrouwbare mannen beschikbaar, wapens nihil.
14 September 1944: Te bezetten objecten: Geen.
In ons rayon Gestel zijn alleen scholen, geen telefooncentrales of iets dergelijks, geen enkel openbaar gebouw. Later toegevoegd: Persgasstation.
Sterkte: 29 man en 3 Groepscom. en 1 Rayoncom.
Bewapening: Nihil
1 Lichte Motorfiets (benodigd zijn benzine en olie; wilt ons dit verschaffen!) Wij hebben bovendien behoefte aan 13 overalls (1 dozijn hebben wij ontvangen)
1) Toezien op plundering. Als burger afkeuren en dreigen met noteren van namen en geplunderde objecten. Dit noteren wordt ook metterdaad uitgevoerd, zo uitvoerig mogelijk, minstens onder 2 getuigen.
2) Militaire objecten en transporten observeren.
3) Wachten op W1 betrekken. Daarbij nota nemen van wie er komt en bevindingen doorgeven aan volgende wachtlui. [Wachtlopen op hoofdkwartier Wal 1 ]
Dagelijks rapport uitbrengen van bijzondere evenementen (aan Albert [Wouters]).
PAULUS 14 September 1944.
Maandag 18 September 1944
Overalls gehaald op het hoofdkwartier, Hoogstraat 238. De PAN armbanden ontvangen, en uitgedeeld. Aanwezige krijgen een wapen. Patrouille langs de weg, waarbij enkele vuurwapenen van onbevoegden werden ingenomen.
Munitie, wapens en uitrustingsstukken in perceel Hagenkampweg 2 geconcentreerd.
Dinsdag 19 September 1944:
Appèl om 8, 30. Alle manschappen aanwezig. Enkele groepen hebben een aanvang gemaakt met het in hechtenis nemen van N.S.B.ers.
Het gebouw van de S.D. op de Paradijslaan door 2 man laten bewapenen.
Patrouille gelopen in de stad en wapens in beslag genomen. Andere groep heeft overdag patrouille gelopen in het gedeelte van Gestel, bewesten de Hoogstraat. In de namiddags deze werkzaamheden voortgezet met een inmiddels verkregen vrachtwagen. In de avonds de bevolking gewaarschuwd binnen te blijven met het oog op een mogelijke nadering van den vijand.
Na het bombardement des nachts gewonden getransporteerd naar het gebouw de Volksbond en die avond met afzonderlijke groepjes gidsdiensten verricht voor de geallieerden troepen.
xxx doorgestreept Het pand Rooymans (bewoond door hem) Binnewiertzstraat 9 toegewezen aan den Heer Ruys, Gestelsestraat 52 xxxx
Woensdag 20 September 1944:
Enkele huizen, door NSB-ers verlaten, en aan volkomen daklozen toegewezen. Opruimingswerkzaamheden verricht in het huis bewoond door de Familie Otten in de Hugo Verrieststraat. De Bennekelakkers (leeg gebied in Gestel) werden afgezocht op eventuele achterblijvende Duitse soldaten.
De bewapening gecompleteerd, munitie bijeen verzameld en de manschappen geïnstrueerd; de werking van karabijn en handgranaten uitgelegd. Eenvoudige exercitie-commando's behandeld en met de manschappen beoefend. Patrouilles in diverse richtingen het rayon ingestuurd. De groepen IV en V gereed gemaakt voor gewapende patrouille naar Best. Order gewijzigd en met overvalwagens schuilplaatsen gezocht waar nog Duitsers zouden zijn, die lichtkogels zouden afgevuurd hebben. Geen succes gehad.
[handgeschreven] Enkele mensen uit de PAN gezet.
Donderdag 21 September 1944:
Appèl 8,30. Alle manschappen aanwezig. Kwartier schoongemaakt. Groep IV (van Dijk) verhuisd naar "Ons Thuis" in de Don Boscostraat. Patrouille gelopen.
Noodzakelijke opruimingswerkzaamheden verricht in de Rivierstraat, waar zich onder het puin nog enkele lijken bevonden. Enkele onschuldig, in hechtenis genomen en in overleg met het hoofd der Politie, de Heer Minnaart, in vrijheid gesteld.
Met twee man terrein Z. van de ontginningsweg verkend; geen Duitsers aangetroffen. S' avonds bespreking met groepscommandanten der groepen I, II, en III. van ons rayon; er werd overeengekomen, dat nauwer contact gezocht zou worden en dat er geselecteerd zou worden. Cdt. van Dijk met 2 man naar Leopoldsburg vertrokken om Engelse militairen weg te brengen. Des nachts individueel gepatrouilleerd voor gidsdiensten.
Vrijdag 22 September 1944:
Appèl 9 uur. Alle manschappen aanwezig. Om half elf gemarcheerd naar het hoofdkwartier, waar opdracht werd gegeven om met 6 man een aantal gevangenen naar België te brengen. Een wagen bleek niet aanwezig, zodat voorlopig bij de gevangenen de wacht werd overgenomen. 2 man in actie geweest om een wagen te vorderen voor het vervoer der gevangenen (circa 20) Toezegging gekregen van de town-major, dat door de Engelse militairen voor een wagen gezorgd zou worden. De wacht betrokken in school (H. Hart) Ploegstraat 20, waar mogelijkheid op plunderen bestond. Verder geen bijzonderheden.
De door Philips gehuurde huizen in de Hoogstraat nummers: 12, 14 en 16 van een wacht voorzien ter voorkoming van plundering.
Zaterdag 23 September 1944:
Commandant van Dijk uit Brussel teruggekomen; de rit had zich n.l. verder uitgestrekt dan Bourg Leopold. De wagen in Aalst achtergelaten wegens defect. In het kwartier "Ons Thuis" gebleven. Hier kwam de rayons commandant de nieuwe regeling mededelen waarbij diegenen naar voren traden, die deel wensen uit te maken van de Ned. stoottroepen. De overblijvende manschappen werden ontwapend, hun overalls en banden werden ingenomen en zij werden door de rayons commandant hartelijk dank gezegd voor de bewezen diensten. De vrijwilligers marcheerden 's avonds af naar de school in de Iepenlaan. 's nachts geen dienst.
Zondag 24 September 1944:
Appèl 9 uur. in de Iepenlaan; 4 man afwezig. Opgemarcheerd naar het ontspanningsgebouw. [Waar de P.A.N. wordt opgeheven en vrijwilligers doorgaan als Stoottroepers].
G.C. Beyer
R.C. Paulus.
| NAAM | Adres in 1944 | huisnummer | extra |
|---|---|---|---|
| Custers, dr. J.F.H. (Jan) | Guido Gezellestraat | 27 | Rayoncommandant Paulus |
| Elskamp, Th. G.A. (Theo) | Hoogstraat | 419 | Groeps commandant 1 |
| Wouters, A.J.A (Albert) | Blaarthemseweg | 40 | Groeps commandant 2 |
| Karsmakers, A. | Hoogstraat | 238 | Groeps commandant 3 |
| Dijk, M.M.C. | Kreeftstraat, van | 1a | Groeps commandant 4? |
| Dijk, W.Th.M | Kreeftstraat, van | 1a | Groeps commandant 4? |
| Beijer, M. | Cortenbachstraat, Adolf van | 87 | Groeps commandant 5 |
| Agt, G. van | Spoorstraat | ||
| Alstre, van | Scheidingsstraat | ||
| Berg, v.d. | Baarsstraat | ||
| Berk, v.d. | Spoorstraat | ||
| Boomen, Fr. v. d. | Hoogstraat | ||
| Damen, W. | Kreeftstraat | ||
| Dekkers, J. | Blaarthemseweg | ||
| Groels, W. | Hoogstraat | ||
| Heuvel, Fr. v.d. | Baarsstraat | ||
| Heuvel, A. v.d. | Hoogstraat | ||
| Heuvel, Jac. v.d. | Baarsstraat | ||
| Jansen, H. | Bennekelstraat | ||
| Kerkhof, Fr. v.d. | Hoogstraat | ||
| Lodewijks, M. | Hoogstraat | ||
| Loop, v.d. | Willardplein | ||
| Rooij, A.v. | Bennekelstraat | ||
| Verlangen, H. | Gestelsestraat | ||
| Vervest, H. | Kreeftstraat | ||
| Vlyminx, H. | Kreeftstraat | ||
| Vroomen, H.J.R | Bennekelstraat | 119 |
Aan Rayon commandant Paulus = Jan Custers.
Dringend verzoek door te geven aan hoofdkwartier om geen NSB-ers of moffen meiden in rayon Gestel op te laten halen door vreemde rayons. Daar wij hier de zaak zuiver in handen hebben en ruzie willen voorkomen.
Groepscommandant
Albert ( A.J.A. Wouters)
Inzet mensen bij:
Persgasstation: een groep, bijna geen bewapening
Distr. kantoor
Jan Smitslaan: een groep, bijna geen bewapening
Radio opslag
Gem. Lyceum Julianastraat: een groep, bijna geen bewapening
16 september 1944
Frans ! Edelweisstraat 64, 62 en 60 nog niet geplunderd. Er wordt geplunderd. Zorgen voor bewaking! Namens Dré [Dré Kousemaker]
Paulus R.C. Gestel
Na de oorlog: Tribunaal voor bijzondere rechtspleging
Jan Custers was in 1945 lid van het Tribunaal voor bijzondere rechtspleging, arrondissement 's-Hertogenbosch, dat in Eindhoven gevestigd is.'' Naast de voorzitter mr. A.J. Guépin (secretaris directie Philips) bestaat dit Tribunaal uit de volgende leden: J.M. De Haes (fabrikant), dr. J.F.H. Custers (natuurkundige Philips), Antoon Coolen (letterkundige/romanschrijver), C.H. de Bever (architect BNA) en mevrouw H. Verweij-Jonker (zonder beroep, oud-raadslid van de SDAP-fractie in de gemeenteraad van Eindhoven).
Landelijk Herstel' de latere stichting 40-45 ?
Landelijk Herstel is op 20 september 1944 opgericht ten huize van dr. ir. A J. Gelderblom ('Van Dijk'), de zuidelijke topman van het NSF (Nationaal Steun Fonds). De L.O. werd vertegenwoordigd door A.W. Vingerhoets ('Filippo'), dr. J. Custers, G.Ρ. Freeman en A. van der Holst en het NSF in Noord-Brabant door ir. Ν.A.J. Voorhoeve.
Met deze nieuwe organisatie beoogde men de steunverlening aan de talrijke verzetsslachtoffers (gefusilleerden, gevangenen, ontslagenen, gijzelaars en onderduikers) en/of hun gezinnen, voor zover dat nodig bleef, legaal voort te zetten. Een en ander werd in overleg met diverse burgerlijke bestuursinstanties georganiseerd, op schrift gezet en op 6 oktober '44 ter sanctionering aan de Districts Militair Commissariaat (DMC) majoor C. Verhoeff voorgelegd".
Bron: https://www.eindhoven4044.nl/4/Verzet_in_de_Kempen.pdf
Meer over DMC en Verhoef in PDF
Nasleep
Wel heb ik het steeds betreurd, dat mijn leiding (Ir. Verff) geweigerd heeft mij halve weken vrij te geven i.v.m. een tot mij gericht verzoek om de LO-leiding van Brabant Oost op mij te nemen.
Natuurlijk ben ik op het Natuurkundig Laboratorium achteruit gegaan. Anderen hebben mij weleens gezegd, dat ik verkeerd handelde: Philips betaalde mij en dus had ik te presteren; bovendien moest Philips vlak na de oorlog klaar zijn om weer volop aan de slag te gaan. Dit waren collega's.
Ik was het niet met ze eens en ben steeds van mening geweest, dat het vaderland voorging en dat Philips maar moest zorgen dat mijn gezin in leven bleef. Dit was trouwens ook het consigne ofwel dienstbevel van onze regering te Londen.
Geld heeft het verzetswerk mij niet noemenswaardig gekost, hoogstens wat reizen etc. Goederen evenmin.
Maar sommige collega's, die niet zo "dom" zijn geweest, hebben het wel verder gebracht. Dit is moeilijk te peilen. Niemand van de leiding heeft zich voor het verzetswerk geïnteresseerd.
Zand erover!
Deze mening heeft misschien ertoe geleid dat Jan vertrokken is en een nieuwe carrière in Zuid-Afrika is begonnen.
Zijn vader was een bekende beeldhouwer Jan Custers. Jan Custers hoorde bij de notabelen van Stratum, want hij zit in het kerkbestuur en in de gemeenteraad. Zoon Jan groeide op in een gezin van tien (8 jongens en 2 meisjes uit eindelijk) De familie had ook banden met de sigarenfabriek van Gardingen.
Ondanks diverse ontploffingen in zijn laboratorium, lukt het Jan Custers uiteindelijk om in 1959, een kunstmatige diamant te maken. Dit krijgt een wereldwijd patent. Was in dienst, hoofd laboratorium van Harry Oppenheimer
Filmpje Custers en Oppenheimer
Dr. J H (Jan Hendrik ) Custers is een bekende figuur in de diamantindustrie als oprichter van Element Six, een bedrijf dat gespecialiseerd is in de productie van synthetische diamantmaterialen voor uiteenlopende industriële en technologische toepassingen. Onder leiding van Custers is Element Six uitgegroeid tot een toonaangevende leverancier van synthetische diamanten en aanverwante materialen. In 1972 gaat hij met pensioen en overlijdt op 27 november 1986 in Zuid-Afrika,
https://www.synergymaterial.com/Timeline/
