Voor de meeste mensen is de P.A.N in de Eindhovense stadswijk Gestel pas op de laatste dagen van september ontstaan. Vooraf is er in het geheim een werving gedaan. Op 10 sept 1944 had men zo'n 25 man, echter geen wapens.
Een week later waren zo'n 65 betrouwbare mannen beschikbaar, wapens nihil.
Jan Custers (werkzaam Philips NatLab) was al actief, nadat L.O. leider Eindhoven Piet Goede (Philips) in november 1943 is opgepakt. Ad v.d. Holst nam toen het leiderschap over van november '43 tot februari 1944. Ook Holst moest hierna onderduiken, nadat zijn koerier in Venlo was opgepakt. Dan gaat Custers in de Eindhovense afdeling van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) leiden. Hij werkte o.m. samen met Piet Haagen, Rien van Bruggen, A.W. (Anton) Vingerhoets uit Veldhoven die ook werkzaam was bij Philips op het RöntgenLab en met G.Ρ. Freeman. Zij waren vooral actief met het regelen van bonkaarten, onderduikadressen en ID bewijzen. Belangrijk was de "beurs" bij Philips waar C.L.H. Engel (Engeltje) van het NatLab zorgde voor identiteitsbewijzen en Philipspasjes voor de L.O. Bij deze "Philipsbeurs" zijn z'n 900 mensen aan "legale"papieren en aan een soort "legaal" werk bij Philips geholpen. De werkzaamheden bij Philips werden door de Duitsers als belangrijk gezien en de werknemers waren uitgezonderd van de arbeitseinsatz of arbeidsinzet.
De L.O. en de P.A.N. zijn een aantal maanden voor de bevrijding volledig samen gaan werken. Zodoende wordt Custers commandant van het rayon Gestel.
14 September 1944: Te bezetten objecten: Geen.
In ons rayon Gestel zijn alleen scholen, geen telefooncentrales of iets dergelijks, geen enkel openbaar gebouw. Later toegevoegd: Persgasstation.
Sterkte: 29 man en 3 Groepscom. en 1 Rayoncom.
Bewapening: Nihil
1 Lichte Motorfiets (benodigd zijn benzine en olie; wilt ons dit verschaffen!) Wij hebben bovendien behoefte aan 13 overalls (1 dozijn hebben wij ontvangen)
1) Toezien op plundering. Als burger afkeuren en dreigen met noteren van namen en geplunderde objecten. Dit noteren wordt ook metterdaad uitgevoerd, zo uitvoerig mogelijk, minstens onder 2 getuigen.
2) Militaire objecten en transporten observeren.
3) Wachten op W1 betrekken. Daarbij nota nemen van wie er komt en bevindingen doorgeven aan volgende wachtlui. [Wachtlopen op hoofdkwartier Wal 1 ]
Dagelijks rapport uitbrengen van bijzondere evenementen (aan Albert [Wouters]).
PAULUS 14 September 1944.
Maandag 18 September 1944
Overalls gehaald op het hoofdkwartier, Hoogstraat 238. De PAN armbanden ontvangen, en uitgedeeld. Aanwezige krijgen een wapen. Patrouille langs de weg, waarbij enkele vuurwapenen van onbevoegden werden ingenomen.
Munitie, wapens en uitrustingsstukken in perceel Hagenkampweg 2 geconcentreerd.
Dinsdag 19 September 1944:
Appèl om 8, 30. Alle manschappen aanwezig. Enkele groepen hebben een aanvang gemaakt met het in hechtenis nemen van N.S.B.ers.
Het gebouw van de S.D. op de Paradijslaan door 2 man laten bewapenen.
Patrouille gelopen in de stad en wapens in beslag genomen. Andere groep heeft overdag patrouille gelopen in het gedeelte van Gestel, bewesten de Hoogstraat. In de namiddags deze werkzaamheden voortgezet met een inmiddels verkregen vrachtwagen. In de avonds de bevolking gewaarschuwd binnen te blijven met het oog op een mogelijke nadering van den vijand.
Na het bombardement des nachts gewonden getransporteerd naar het gebouw de Volksbond en die avond met afzonderlijke groepjes gidsdiensten verricht voor de geallieerden troepen.
xxx doorgestreept Het pand Rooymans (bewoond door hem) Binnewiertzstraat 9 toegewezen aan den Heer Ruys, Gestelsestraat 52 xxxx
Woensdag 20 September 1944:
Enkele huizen, door NSB-ers verlaten, en aan volkomen daklozen toegewezen. Opruimingswerkzaamheden verricht in het huis bewoond door de Familie Otten in de Hugo Verrieststraat. De Bennekelakkers (leeg gebied in Gestel) werden afgezocht op eventuele achterblijvende Duitse soldaten.
De bewapening gecompleteerd, munitie bijeen verzameld en de manschappen geïnstrueerd; de werking van karabijn en handgranaten uitgelegd. Eenvoudige exercitie-commando's behandeld en met de manschappen beoefend. Patrouilles in diverse richtingen het rayon ingestuurd. De groepen IV en V gereed gemaakt voor gewapende patrouille naar Best. Order gewijzigd en met overvalwagens schuilplaatsen gezocht waar nog Duitsers zouden zijn, die lichtkogels zouden afgevuurd hebben. Geen succes gehad.
[handgeschreven] Enkele mensen uit de PAN gezet.
Donderdag 21 September 1944:
Appèl 8,30. Alle manschappen aanwezig. Kwartier schoongemaakt. Groep IV (van Dijk) verhuisd naar "Ons Thuis" in de Don Boscostraat. Patrouille gelopen.
Noodzakelijke opruimingswerkzaamheden verricht in de Rivierstraat, waar zich onder het puin nog enkele lijken bevonden. Enkele onschuldig, in hechtenis genomen en in overleg met het hoofd der Politie, de Heer Minnaart, in vrijheid gesteld.
Met twee man terrein Z. van de ontginningsweg verkend; geen Duitsers aangetroffen. S' avonds bespreking met groepscommandanten der groepen I, II, en III. van ons rayon; er werd overeengekomen, dat nauwer contact gezocht zou worden en dat er geselecteerd zou worden. Cdt. van Dijk met 2 man naar Leopoldsburg vertrokken om Engelse militairen weg te brengen. Des nachts individueel gepatrouilleerd voor gidsdiensten.
Vrijdag 22 September 1944:
Appèl 9 uur. Alle manschappen aanwezig. Om half elf gemarcheerd naar het hoofdkwartier, waar opdracht werd gegeven om met 6 man een aantal gevangenen naar België te brengen. Een wagen bleek niet aanwezig, zodat voorlopig bij de gevangenen de wacht werd overgenomen. 2 man in actie geweest om een wagen te vorderen voor het vervoer der gevangenen (circa 20) Toezegging gekregen van de town-major, dat door de Engelse militairen voor een wagen gezorgd zou worden. De wacht betrokken in school (H. Hart) Ploegstraat 20, waar mogelijkheid op plunderen bestond. Verder geen bijzonderheden.
De door Philips gehuurde huizen in de Hoogstraat nummers: 12, 14 en 16 van een wacht voorzien ter voorkoming van plundering.
Zaterdag 23 September 1944:
Commandant van Dijk uit Brussel teruggekomen; de rit had zich n.l. verder uitgestrekt dan Bourg Leopold. De wagen in Aalst achtergelaten wegens defect. In het kwartier "Ons Thuis" gebleven. Hier kwam de rayons commandant de nieuwe regeling mededelen waarbij diegenen naar voren traden, die deel wensen uit te maken van de Ned. stoottroepen. De overblijvende manschappen werden ontwapend, hun overalls en banden werden ingenomen en zij werden door de rayons commandant hartelijk dank gezegd voor de bewezen diensten. De vrijwilligers marcheerden 's avonds af naar de school in de Iepenlaan. 's nachts geen dienst.
Zondag 24 September 1944:
Appèl 9 uur. in de Iepenlaan; 4 man afwezig. Opgemarcheerd naar het ontspanningsgebouw. [Waar de P.A.N. wordt opgeheven en vrijwilligers doorgaan als Stoottroepers].
G.C. Beyer
R.C. Paulus.
NAAM | Adres in 1944 | huisnummer | extra |
---|---|---|---|
Custers, dr. J.F.H. (Jan) | Guido Gezellestraat | 27 | Rayoncommandant Paulus |
Elskamp, Th. G.A. (Theo) | Hoogstraat | 419 | Groeps commandant 1 |
Wouters, A.J.A (Albert) | Blaarthemseweg | 40 | Groeps commandant 2 |
Karsmakers, A. | Hoogstraat | 238 | Groeps commandant 3 |
Dijk, M.M.C. | Kreeftstraat, van | 1a | Groeps commandant 4? |
Dijk, W.Th.M | Kreeftstraat, van | 1a | Groeps commandant 4? |
Beijer, M. | Cortenbachstraat, Adolf van | 87 | Groeps commandant 5 |
Agt, G. van | Spoorstraat | ||
Alstre, van | Scheidingsstraat | ||
Berg, v.d. | Baarsstraat | ||
Berk, v.d. | Spoorstraat | ||
Boomen, Fr. v. d. | Hoogstraat | ||
Damen, W. | Kreeftstraat | ||
Dekkers, J. | Blaarthemseweg | ||
Groels, W. | Hoogstraat | ||
Heuvel, Fr. v.d. | Baarsstraat | ||
Heuvel, A. v.d. | Hoogstraat | ||
Heuvel, Jac. v.d. | Baarsstraat | ||
Jansen, H. | Bennekelstraat | ||
Kerkhof, Fr. v.d. | Hoogstraat | ||
Lodewijks, M. | Hoogstraat | ||
Loop, v.d. | Willardplein | ||
Rooij, A.v. | Bennekelstraat | ||
Verlangen, H. | Gestelsestraat | ||
Vervest, H. | Kreeftstraat | ||
Vlyminx, H. | Kreeftstraat | ||
Vroomen, H.J.R | Bennekelstraat | 119 |
Aan Rayon commandant Paulus = Jan Custers.
Dringend verzoek door te geven aan hoofdkwartier om geen NSB-ers of moffen meiden in rayon Gestel op te laten halen door vreemde rayons. Daar wij hier de zaak zuiver in handen hebben en ruzie willen voorkomen.
Groepscommandant
Albert ( A.J.A. Wouters)
Inzet mensen bij:
Persgasstation: een groep, bijna geen bewapening
Distr. kantoor
Jan Smitslaan: een groep, bijna geen bewapening
Radio opslag
Gem. Lyceum Julianastraat: een groep, bijna geen bewapening
16 september 1944
Frans ! Edelweisstraat 64, 62 en 60 nog niet geplunderd. Er wordt geplunderd. Zorgen voor bewaking! Namens Dré [Dré Kousemaker]
Paulus R.C. Gestel
Onder in de kandelaar van de Heilig Hart kerk in Eindhoven, was het archief van de LO. Een van de schuilplaats voor de bescheiden van J. Custers met schuilnaam: Paulus. De kandelaar stond op het priesterkoor van de kerk.
Na de oorlog: Tribunaal voor bijzondere rechtspleging
Jan Custers was in 1945 lid van het Tribunaal voor bijzondere rechtspleging, arrondissement 's-Hertogenbosch, dat in Eindhoven gevestigd is.'' Naast de voorzitter mr. A.J. Guépin (secretaris directie Philips) bestaat dit Tribunaal uit de volgende leden: J.M. De Haes (fabrikant), dr. J.F.H. Custers (natuurkundige Philips), Antoon Coolen (letterkundige/romanschrijver), C.H. de Bever (architect BNA) en mevrouw H. Verweij-Jonker (zonder beroep, oud-raadslid van de SDAP-fractie in de gemeenteraad van Eindhoven).
'Landelijk Herstel' later de stichting 40-45 ?
Ze was al op 20 september 1944 opgericht ten huize van dr. ir. A J. Gelderblom ('Van Dijk'), de zuidelijke topman van het NSF (Nationaal Steun Fonds). De L.O. werd vertegenwoordigd door A.W. Vingerhoets ('Filippo'), dr. J. Custers, G.Ρ. Freeman en A. van der Holst en het NSF in Noord-Brabant door ir. Ν.A.J. Voorhoeve.
Met deze nieuwe organisatie beoogde men de steunverlening aan de talrijke verzetsslachtoffers (gefusilleerden, gevangenen, ontslagenen, gijzelaars en onderduikers) en/of hun gezinnen, voor zover dat nodig bleef, legaal voort te zetten. Een en ander werd in overleg met diverse burgerlijke bestuursinstanties georganiseerd, op schrift gezet en op 6 oktober '44 ter sanctionering aan de dmc majoor Verhoeff voorgelegd".
Bron: https://www.eindhoven4044.nl/4/Verzet_in_de_Kempen.pdf
Zijn vader was een bekende beeldhouwer Jan Custers. Jan Custers hoorde bij de notabelen van Stratum, want hij zit in het kerkbestuur en in de gemeenteraad. Zoon Jan groeide op in een gezin van acht kinderen.
Ondanks diverse ontploffingen in zijn laboratorium, lukt het Jan Custers uiteindelijk om in 1959, een kunstmatige diamant te maken. Dit krijgt een wereldwijd patent. Was in dienst, hoofd laboratorium van Harry Oppenheimer