L.O. & P.A.N. rayon Gestel

Voor de meeste mensen is de P.A.N in de Eindhovense stadswijk Gestel pas op de laatste dagen van september ontstaan. Vooraf is er in het geheim een werving gedaan. Op 10 sept 1944 had men zo'n 25 man, echter geen wapens.
Een week later waren zo'n 65 betrouwbare mannen beschikbaar, wapens nihil.

L.O. & P.A.N. rayon Gestel


Dr. J.F.H. (Jan) Custers was de commandant van Gestel, zijn schuilnaam was Paulus, tijdens de bevrijding leidde hij de
Groep Paulus met 35 personen. Groep Henk (?) bestond uit 30 personen.

Jan Custers (werkzaam Philips NatLab) was al actief, nadat L.O. leider Eindhoven Piet Goede (Philips) in november 1943 is opgepakt. Ad v.d. Holst nam toen het leiderschap over van november '43 tot februari 1944. Ook Holst moest hierna onderduiken, nadat zijn koerier in Venlo was opgepakt. Dan gaat Custers in de Eindhovense afdeling van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) leiden. Hij werkte o.m. samen met Piet Haagen, Rien van Bruggen, A.W. (Anton) Vingerhoets uit Veldhoven die ook werkzaam was bij Philips op het RöntgenLab en met G.Ρ. Freeman. Zij waren vooral actief met het regelen van bonkaarten, onderduikadressen en ID bewijzen. Belangrijk was de "beurs" bij Philips waar C.L.H. Engel (Engeltje) van het NatLab zorgde voor identiteitsbewijzen en Philipspasjes voor de L.O. Bij deze "Philipsbeurs" zijn z'n 900 mensen aan "legale"papieren en aan een soort "legaal" werk bij Philips geholpen. De werkzaamheden bij Philips werden door de Duitsers als belangrijk gezien en de werknemers waren uitgezonderd van de arbeitseinsatz of arbeidsinzet. 
De L.O. en de P.A.N. zijn een aantal maanden voor de bevrijding volledig samen gaan werken. Zodoende wordt Custers commandant van het rayon Gestel.

Opdracht Gestel

14 September 1944: Te bezetten objecten: Geen.
In ons rayon Gestel zijn alleen scholen, geen telefooncentrales of iets dergelijks, geen enkel openbaar gebouw. Later toegevoegd: Persgasstation.

HULPOBJECTEN:

Sterkte: 29 man en 3 Groepscom. en 1 Rayoncom.
Bewapening: Nihil
1 Lichte Motorfiets (benodigd zijn benzine en olie; wilt ons dit verschaffen!) Wij hebben bovendien behoefte aan 13 overalls (1 dozijn hebben wij ontvangen) 

TOT NU IN ONS RAYON VERSCHAFTE OPDRACHTEN:

1) Toezien op plundering. Als burger afkeuren en dreigen met noteren van namen en geplunderde objecten. Dit noteren wordt ook metterdaad uitgevoerd, zo uitvoerig mogelijk, minstens onder 2 getuigen.
2) Militaire objecten en transporten observeren.
3) Wachten op W1 betrekken. Daarbij nota nemen van wie er komt en bevindingen doorgeven aan volgende wachtlui. [Wachtlopen op hoofdkwartier Wal 1 ]
Dagelijks rapport uitbrengen van bijzondere evenementen (aan Albert [Wouters]).

PAULUS 14 September 1944.

18 t/m 24 sept. 1944

Samenvatting van de rapporten van de werkzaamheden van de groepen 1 t/m 5 van het rayon Gestel van de P.A.N
Verslag: Eindhoven, 24 September 1944. 

Maandag 18 September 1944
Overalls gehaald op het hoofdkwartier, Hoogstraat 238. De PAN armbanden ontvangen, en uitgedeeld. Aanwezige krijgen een wapen. Patrouille langs de weg, waarbij enkele vuurwapenen van onbevoegden werden ingenomen.
Munitie, wapens en uitrustingsstukken in perceel Hagenkampweg 2 geconcentreerd.

Dinsdag 19 September 1944:
Appèl om 8, 30. Alle manschappen aanwezig. Enkele groepen hebben een aanvang gemaakt met het in hechtenis nemen van N.S.B.ers.
Het gebouw van de S.D. op de Paradijslaan door 2 man laten bewapenen.
Patrouille gelopen in de stad en wapens in beslag genomen. Andere groep heeft overdag patrouille gelopen in het gedeelte van Gestel, bewesten de Hoogstraat. In de namiddags deze werkzaamheden voortgezet met een inmiddels verkregen vrachtwagen. In de avonds de bevolking gewaarschuwd binnen te blijven met het oog op een mogelijke nadering van den vijand.
Na het bombardement des nachts gewonden getransporteerd naar het gebouw de Volksbond en die avond met afzonderlijke groepjes gidsdiensten verricht voor de geallieerden troepen.

xxx doorgestreept Het pand Rooymans (bewoond door hem) Binnewiertzstraat 9 toegewezen aan den Heer Ruys, Gestelsestraat 52 xxxx

Woensdag 20 September 1944:
Enkele huizen, door NSB-ers verlaten, en aan volkomen daklozen toegewezen. Opruimingswerkzaamheden verricht in het huis bewoond door de Familie Otten in de Hugo Verrieststraat. De Bennekelakkers (leeg gebied in Gestel) werden afgezocht op eventuele achterblijvende Duitse soldaten.
De bewapening gecompleteerd, munitie bijeen verzameld en de manschappen geïnstrueerd; de werking van karabijn en handgranaten uitgelegd. Eenvoudige exercitie-commando's behandeld en met de manschappen beoefend. Patrouilles in diverse richtingen het rayon ingestuurd. De groepen IV en V gereed gemaakt voor gewapende patrouille naar Best. Order gewijzigd en met overvalwagens schuilplaatsen gezocht waar nog Duitsers zouden zijn, die lichtkogels zouden afgevuurd hebben. Geen succes gehad.

[handgeschreven] Enkele mensen uit de PAN gezet.

Donderdag 21 September 1944:

Appèl 8,30. Alle manschappen aanwezig. Kwartier schoongemaakt. Groep IV (van Dijk) verhuisd naar "Ons Thuis" in de Don Boscostraat. Patrouille gelopen.

Noodzakelijke opruimingswerkzaamheden verricht in de Rivierstraat, waar zich onder het puin nog enkele lijken bevonden. Enkele onschuldig, in hechtenis genomen en in overleg met het hoofd der Politie, de Heer Minnaart, in vrijheid gesteld.
Met twee man terrein Z. van de ontginningsweg verkend; geen Duitsers aangetroffen. S' avonds bespreking met groepscommandanten der groepen I, II, en III. van ons rayon; er werd overeengekomen, dat nauwer contact gezocht zou worden en dat er geselecteerd zou worden. Cdt. van Dijk met 2 man naar Leopoldsburg vertrokken om Engelse militairen weg te brengen. Des nachts individueel gepatrouilleerd voor gidsdiensten.

Vrijdag 22 September 1944:
Appèl 9 uur. Alle manschappen aanwezig. Om half elf gemarcheerd naar het hoofdkwartier, waar opdracht werd gegeven om met 6 man een aantal gevangenen naar België te brengen. Een wagen bleek niet aanwezig, zodat voorlopig bij de gevangenen de wacht werd overgenomen. 2 man in actie geweest om een wagen te vorderen voor het vervoer der gevangenen (circa 20) Toezegging gekregen van de town-major, dat door de Engelse militairen voor een wagen gezorgd zou worden. De wacht betrokken in school (H. Hart) Ploegstraat 20, waar mogelijkheid op plunderen bestond. Verder geen bijzonderheden.
De door Philips gehuurde huizen in de Hoogstraat nummers: 12, 14 en 16 van een wacht voorzien ter voorkoming van plundering.

Zaterdag 23 September 1944:
Commandant van Dijk uit Brussel teruggekomen; de rit had zich n.l. verder uitgestrekt dan Bourg Leopold. De wagen in Aalst achtergelaten wegens defect. In het kwartier "Ons Thuis" gebleven. Hier kwam de rayons commandant de nieuwe regeling mededelen waarbij diegenen naar voren traden, die deel wensen uit te maken van de Ned. stoottroepen. De overblijvende manschappen werden ontwapend, hun overalls en banden werden ingenomen en zij werden door de rayons commandant hartelijk dank gezegd voor de bewezen diensten. De vrijwilligers marcheerden 's avonds af naar de school in de Iepenlaan. 's nachts geen dienst.

Zondag 24 September 1944:
Appèl 9 uur. in de Iepenlaan; 4 man afwezig. Opgemarcheerd naar het ontspanningsgebouw. [Waar de P.A.N. wordt opgeheven en vrijwilligers doorgaan als Stoottroepers].

G.C. Beyer
R.C. Paulus.

P.A.N. Gestel

Dit zijn de namen die bekend zijn rond 10 sept 1944 en beschikbaar zijn voor de P.A.N. rayon Gestel
Zie de namenlijst van G.O.I.W.N (Gemeenschap Oud Illegale Werkers Nederland) van alle andere personen uit Gestel, die in het verzet actief waren.

NAAM Adres in 1944 huisnummer extra
Custers, dr. J.F.H. (Jan) Guido Gezellestraat 27Rayoncommandant Paulus 
Elskamp, Th. G.A. (Theo)Hoogstraat 419 Groeps commandant 1
Wouters, A.J.A (Albert) Blaarthemseweg40Groeps commandant 2
Karsmakers, A.Hoogstraat 238Groeps commandant 3
Dijk, M.M.C. Kreeftstraat, van 1a Groeps commandant 4?
Dijk, W.Th.M Kreeftstraat, van 1a Groeps commandant 4?
Beijer, M. Cortenbachstraat, Adolf van  87 Groeps commandant 5
Agt, G. van Spoorstraat
  
Alstre, van Scheidingsstraat  
Berg, v.d. Baarsstraat  
Berk, v.d.Spoorstraat  
Boomen, Fr. v. d. Hoogstraat  
Damen, W. Kreeftstraat  
Dekkers, J.Blaarthemseweg  
Groels, W.Hoogstraat  
Heuvel, Fr. v.d. Baarsstraat  
Heuvel, A. v.d. Hoogstraat  
Heuvel, Jac. v.d. Baarsstraat  
Jansen, H. Bennekelstraat  
Kerkhof, Fr. v.d. Hoogstraat  
Lodewijks, M. Hoogstraat  
Loop, v.d. Willardplein  
Rooij, A.v. Bennekelstraat  
Verlangen, H. Gestelsestraat  
Vervest, H. Kreeftstraat  
Vlyminx, H. Kreeftstraat  
Vroomen, H.J.RBennekelstraat 119  
Resultaat invoerveld gefilterd uit invoervelden

Verzets - kattebelletjes

Allerlei opdrachten, bevelen en informatie die rond gingen, om orde in de chaos te brengen.
Jan Custers met schuilnaam "Paulus" heeft een aantal dagen/weken? voor de bevrijding moeten onderduiken. De Duitse bezetter of SD was op zoek naar hem.

Briefje over oppakken NSB-ers of moffen meiden

Aan Rayon commandant Paulus = Jan Custers.
Dringend verzoek door te geven aan hoofdkwartier om geen NSB-ers of moffen meiden in rayon Gestel op te laten halen door vreemde rayons. Daar wij hier de zaak zuiver in handen hebben en ruzie willen voorkomen.
Groepscommandant

Albert ( A.J.A. Wouters)

Zeer geheim totaal sterkte 25

Inzet mensen bij:
Persgasstation: een groep, bijna geen bewapening
Distr. kantoor
Jan Smitslaan: een groep, bijna geen bewapening
Radio opslag 
Gem. Lyceum Julianastraat: een groep, bijna geen bewapening
16 september 1944

Tegen gaan van plunderen 

Frans ! Edelweisstraat 64, 62 en 60  nog niet geplunderd. Er wordt geplunderd. Zorgen voor bewaking! Namens Dré [Dré Kousemaker]
Paulus R.C. Gestel

P.A.N. Gestel
dr. J.F.H. (Jan) Custers (1904 -?)

Voor de oorlog al sinds 1930? werkzaam als natuurkundige op NatLab van Philips.
Hij was al vroeg actief in het verzet bij L.O. "als stedelijke leidsman" * en later o.a. als rayon commandant Gestel.
Volgens zijn eigen zeggen in interview met Zeeuwsch Dagblad 29-12-1959: "hoofd van het Nationaal Verzet in het zuiden." 
Na de oorlog was hij in ieder geval: secretaris "Comité voor maatschappelijken wederopbouw", lid van het Tribunaal voor bijzondere rechtspleging en onderdeel "College van Vertrouwensmannen der Nederlandschen Regeering."

Jan Custers woonde met zijn gezin, drie zonen en twee dochters in Guido Gezellestraat 27 Eindhoven. Onderdeel van de schrijversbuurt in Gestel, Zijn straat is een gemeentelijk monument en ontworpen in 1928 door Jan David Hanrath en na zijn overlijden uitgevoerd door P. Briët in 1928-1931 voor N.V. Philips Gloeilampenfabrieken. 
In die periode woonde in deze huizen vooral leidendgevende Philips personeel.

Onder in de kandelaar van de Heilig Hart kerk in Eindhoven, was het archief van de LO. Een van de schuilplaats voor de bescheiden van J. Custers met schuilnaam: Paulus. De kandelaar stond op het priesterkoor van de kerk.

De koker in de WC was de opbergplaats voor bonkaarten, ID-bewijzen enz. Bewaard in een speciaal daartoe vervaardigde tas.
In het huis van de plaatselijke leider van de L.O. van Eindhoven. "Paulus" (dr. Custers, Guido Gezellestraat 27).

Na de oorlog: Tribunaal voor bijzondere rechtspleging
Jan Custers was in 1945 lid van het Tribunaal voor bijzondere rechtspleging, arrondissement 's-Hertogenbosch, dat in Eindhoven gevestigd is.'' Naast de voorzitter mr. A.J. Guépin (secretaris directie Philips) bestaat dit Tribunaal uit de volgende leden: J.M. De Haes (fabrikant), dr. J.F.H. Custers (natuurkundige Philips), Antoon Coolen (letterkundige/romanschrijver), C.H. de Bever (architect BNA) en mevrouw H. Verweij-Jonker (zonder beroep, oud-raadslid van de SDAP-fractie in de gemeenteraad van Eindhoven).

'Landelijk Herstel' later de stichting 40-45 ?


 Ze was al op 20 september 1944 opgericht ten huize van dr. ir. A J. Gelderblom ('Van Dijk'), de zuidelijke topman van het NSF (Nationaal Steun Fonds). De L.O. werd vertegenwoordigd door A.W. Vingerhoets ('Filippo'), dr. J. Custers, G.Ρ. Freeman en A. van der Holst en het NSF in Noord-Brabant door ir. Ν.A.J. Voorhoeve.

Met deze nieuwe organisatie beoogde men de steunverlening aan de talrijke verzetsslachtoffers (gefusilleerden, gevangenen, ontslagenen, gijzelaars en onderduikers) en/of hun gezinnen, voor zover dat nodig bleef, legaal voort te zetten. Een en ander werd in overleg met diverse burgerlijke bestuursinstanties georganiseerd, op schrift gezet en op 6 oktober '44 ter sanctionering aan de dmc majoor Verhoeff voorgelegd".

Bron: https://www.eindhoven4044.nl/4/Verzet_in_de_Kempen.pdf

Custers vertrekt in 1947 naar Zuid-Afrika

Jan Custers neemt in mei 1947 afscheid van zijn Eindhovense L.O. vrienden. Jacques Hermans en Piet Goede speechen en hebben het over een "Paulus-trek". Hij krijg o.a. als afscheidscadeau het boek "Den vijand wederstaan" : Historische schetsen van de landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers, landelijke knokploegen en centrale inlichtingendienst. 

Zoon bekende beeldhouwer Jan Custers

Zijn vader was een bekende beeldhouwer Jan Custers. Jan Custers hoorde bij de notabelen van Stratum, want hij zit in het kerkbestuur en in de gemeenteraad. Zoon Jan groeide op in een gezin van acht kinderen.

Uitvinder van de industriële diamand 

Ondanks diverse ontploffingen in zijn laboratorium, lukt het Jan Custers uiteindelijk om in 1959, een kunstmatige diamant te maken. Dit krijgt een wereldwijd patent. Was in dienst, hoofd laboratorium van Harry Oppenheimer

Het geheim van Oppenheimer: De diamant van dr. Jan Custers
Zeeuwsch Dagblad, 29 december 1959, pagina 5