Eindhovense kerken
tijdens WOII

DE KERKEN

Direct na de oorlog is er over het verzet in Eindhoven een boekje verscheen. Het beschrijft zonder namen, in wollige taal de bevrijdingsstrijd tijdens bezettingsjaren. Het eerste hoofdstukje heet: "de Kerken". In die tijd het belangrijkste onderdeel van de samenleving en daarom start het boekje met dit hoofdstuk. Alleen weinig onthullend. Hieronder doen we een toch poging om de rol van de kerken en vooral de anonieme verzetsmensen te belichten.

Het boekje schrijft:" De kracht van het verzet van de kerken heeft niet gelegen in het ondersteunen van onderduikers of het verbergen van Joden, hoewel het algemeen bekend is, dat menige pastorie van al dit soort werk de geheimen kende en bewaarde." Vervolgens noemt het: " ...men [zal] vergeefs zoeken naar een opsom­ming of zelfs maar aanduiding van deze vorm van het ver­zetswerk. Evenmin vindt men er financiële onthullingen of getallen van het aantal slachtoffers uit de rijen van haar die­naren." 

In dit hoofdstuk wordt wel aangehaald het feit dat de Rooms-Katholieke Kerk in een bisschoppelijk mandement van 2 februari 1934 waarschuwde tegen de NSB. Deze bisschoppelijke brief stelt: “Wie streeft naar het groot en machtig maken van een fascistische of een nationaal socialistische partij, hoe dan ook gericht, wie zich bij die partij aansluit of haar propageert is zich zijn heiligen plicht jegens het waarachtig volksbelang niet voldoende bewust”. Vanaf 1935 verbood de katholieken kerk het NSB-lidmaatschap voor kerkleden en vanaf 1936 weigerde de Rooms-Katholieke Kerk de NSB-leden sacramenten toe te dienen. In de oorlog volgde royering ofwel excommunicatie.
De kerken spraken zich minder uit tegen het veel kleinere ZwartFront, Zwart Front, deze partij was echter wel groot in Brabant. Deze beweging had veel aanhang bij conservatieve katholieken. 

Na 1935 waarschuwden ook gereformeerde kerken tegen het verwerpelijke karakter van de NSB. De synode van de Gereformeerde Kerk verbood NSB-lidmaatschap in 1936, tezamen met dat van de Christelijk-Democratische Unie.

De regering kondigde begin 1933 een verbod af voor beroepsmilitairen en leden van burgerwachten om lid te zijn van de NSB. In juli 1933 kwam het tweede kabinet Colijn met een door het voorafgaande kabinet voorbereid uniformverbod, zodat NSB’ers niet meer geüniformeerd konden colporteren en evenmin hun marsen konden houden. In diezelfde maand werd het ambtenaren verboden lid te zijn van een groot aantal uiterst linkse en rechtse organisaties, maar door ingrijpen van Colijn persoonlijk stond de NSB niet op die lijst. Op 28 december 1933 voegde minister-president Colijn de NSB aan de lijst toe en was het ambtenaren verboden lid te zijn van die partij. Vooral deze laatste maatregel bracht een zware slag toe aan het imago dat de NSB als ‘nette’ politieke partij voor de buitenwereld probeerde op te houden.