Duitse inbeslagname als wraak tegen onvindbare J. C. de Vries
"De jacht op het verzet"
Hoewel plundering (...) tijdens de bezettingsjaren niet alledaags was, was het zeker niet uitzonderlijk. In het archief van Centraal Archief Bijzondere rechtspleging de zogenaamde CABR-dossiers zijn tientallen voorbeelden te vinden van kloosters, landhuizen, bedrijven en woonhuizen die door Duitse Sicherheitsdienst SD'ers en aan de SD gelieerde agenten werden leeggehaald. Daarbij springt natuurlijk de grenzeloze diefstal van joods bezit het meest in het oog.
Maar onder de naam "inbeslagname" was beroving ook een geoorloofd wapen tegen het Nederlandse verzet. Willy Lages van de Sicherheitspolizei en Sicherheitsdienstes verklaarde na de oorlog dat politieagenten en SD'ers volledig in hun recht stonden om bij arrestaties goederen in beslag te nemen, als zij bijvoorbeeld vermoedden dat het om zwarte handel of hamstervoorraden ging. Ook huizen die ter represaille in brand werden gestoken, moesten eerst worden leeggehaald, zei Lages.
Agenten van de SD, zowel Nederlandse als Duitse, interpreteerden de regels rond dit soort inbeslagnamen ruim. Door het hele land haalden zij huizen leeg van ondergedoken, gearresteerde of zelfs doodgeschoten verzetsmensen. In de cabr-dossiers zijn honderden verklaringen te lezen van Nederlanders die na de bevrijding terugkeerden naar hun woning en ontdekten dat de inboedel geheel of gedeeltelijk verdwenen was. Niet alleen kloosters, maar ook fraai ingerichte villa's waren een geliefd doelwit.
Zo gaat de Unterkommissar van de SD Den Bosch, Paul Hardegen, in de nacht van 14 op 15 augustus 1944 met een aantal collega's langs bij een prachtig gelegen landhuis in Geldrop. Hardegen heeft de opdracht gekregen Philips-directeur Jan Christiaan de Vries, die hier woont, te arresteren en over te brengen naar Den Bosch. Maar De Vries weet zich in zijn riante villa zo goed te verstoppen, dat Hardegen hem niet kan vinden en onverrichterzake afdruipt. De Philips-directeur duikt onder. Zijn vrouw, die ziek is, blijft achter in het enorme pand.
Dan neemt Hardegen maatregelen die de SD veel meer opleveren dan één arrestant. Een week na de arrestatiepoging komt de Unterkommissar terug naar Geldrop, dit keer met een grote verhuiswagen, een paar verhuizers, twee of drie personenauto's, en een handvol SD'ers ter assistentie. Missie: de villa leeghalen. Als Hardegen binnenkomt, ontdekt hij in een van de slaapkamers de echtgenote van De Vries, die nog steeds ziek op bed ligt. Hij laat haar als gevangene overbrengen naar het St. Jozefziekenhuis in Eindhoven, waar ze onder bewaking wordt gesteld om te voorkomen dat ze de benen neemt. En dan heeft Hardegen de handen vrij voor de grote klus.
Eerst laden de SD'ers de personenauto's vol met handzame kostbaarheden uit de inboedel: Perzische tapijten, koffers met drank, sigaretten en ander klein spul. De wagens rijden een paar keer heen en weer naar de Synagoge van Den Bosch, die een nieuw leven heeft gekregen als pakhuis voor de NSV, de Nationalsozialistische Volkswohlfahrt, de afdeling welzijnszorg van de nazi's. Dan is het de beurt aan de verhuizer, die met zijn collega's de meubels inlaadt. Twee keer moet hij op en neer rijden naar het speciale meubelpakhuis aan de Ridderspoorstraat, verklaart hij na de oorlog. En dan nog heeft hij niet alles meegenomen: 'Een klein gedeelte inboedel is in die villa blijven staan omdat de Duitsers die villa wilden inrichten tot een Duits huis.
De buit was aanzienlijk: volgens de taxateur van De Vries was de gestolen waar een slordige f 150.000 waard: omgerekend zou dat nu zo'n € 860.000 zijn. De Vries en zijn echtgenote - die tot de bevrijding in Vught werd opgesloten - kregen na de oorlog slechts twintig procent van hun huisraad terug.
Verhaal staat in het boek: "De jacht op het verzet" door Ad van Liempt
ISBN: 9789460036170 (ebook) / ISBN: 9789460035975 (paperback)
Aantal pagina's: 400, Uitgever: Balans, uitg. april 2013
