Dinsdag 19 september 1944
De hele stad komt in feeststemming, alles draagt oranje, overal vlaggen, Nederlandse en Geallieerde, versierde etalages met foto’s van het koninklijk huis. Oude bekende uniformen op straat, zoals padvinders, marechaussee. Onderduikers komen weer boven water, politieagenten, jonge mannen die niet naar Duitsland wilden, studenten, Joden! Je ziet humoristische hatelijkheden langs de weg! Bij het gemeentehuis hangt boven de straat een lijn met wasgoed, de "de was aan de Siegfriedline! ".
Aan een lantaarnpaal een portret van Hitler aan een touwtje, aan een andere een "W.A-man" (imitatie).
De hele dag door trekken de Engelse colonnes de stad door van de Aalsterweg via de Rechtestraat, Demer naar de Boschdijk en zo verder richting Nijmegen. We zien alle soorten tanks, zware vrachtwagens, geschut, massa’s "jeeps" (de kleine personenautootjes), auto’s vol manschappen , onafgebroken dondert en dreunt het voorbij, in een wolk van stof en echte benzinelucht.
Het publiek, langs de hele route rijen dik, is doel van vreugde. Driekwart van de stad staat langs de straat te wuiven, te dansen en te roepen; de Tommies zijn gewoon overdonderd, groeten met de "V" en met de duim omhoog en doen van de weeromstuit ook enthousiast. Zo’n ontvangst hadden ze niet verwacht!
Het resterende vierde punt van Eindhovens bevolking staat bij het politiebureau de opgebrachte N.S.B-ers uit te joelen. Er worden voertuigen gevraagd om de N.S.B-ers op te halen, er wordt gehoor aan gegeven! Overal duiken nog auto’s op!
Onder gehoon worden de N.S.B-ers naar binnen gebracht, handen omhoog, soms gedwongen in paradepas! Eén N.S.B-er zie ik gaan met een bos oranje bloemen in zijn hand, boven zijn hoofd, oranje muts op, en in paradepas. De P.A.N. zorgt voor geleide, wat ze wel toevertrouwd is. De meesten worden in de Den Boscoschool (bij het politiebureau) opgesloten waar Philips-portiers voor bewaking zorgen, heel gewichtig, de karabijn aan de schouder. Hele lokalen vol zitten ze hier op de grond, mannetje naast mannetje. Bekende gezichten zijn er onder!
De P.A.N. haalt ze op uit eigen beweging en op aanwijzing van buren e.d., wat natuurlijk kans op pijnlijke fouten geeft. De politie werkt daarentegen volgens het kaartsysteem van de N.S.B! Beiden werken veel met krijgsbuit-gemaakte auto’s .
Een wagen van de P.A.N. kwam aan met een N.S.B-er voor op de motorkap, handen omhoog, als trofee ! Een vrouw wordt opgebracht met haar radiotoestel in een kinderwagen voor zich uitduwend (groot gejuich!)
N.S.B-vrouwen en "moffen-canapé ‘s" zitten in de cellen van het politiebureau, sommigen met kaalgeknipte koppen, soms voorzien van papieren stroken "Duitse Wehrmacht". Dat kaalknippen gebeurde midden op straat (b.v. in de Tongelresestraat) voor ze aan de politie werden overgeleverd. De overheid en ook de Engelsen zijn het met dat kaalknippen niet eens. Overigens houden de Engelsen zich volkomen afzijdig van onze binnenlandse aangelegenheden.
De stad wemelt nu van de "P.A.N-nen", meest uitgerust met geweer of revolver, soms nog bajonet en, meestal Duitse (!) handgranaten. Ze zijn gekleed in blauwe overall met helmen van diverse nationaliteiten (Nederlandse, Duitse, Engelse en Amerikaanse !). Ze voelen zich erg gewichtig, al zijn er veel snotneuzen onder gekomen. Verder veel hevig gewapende politie, Philips portiers en burgers met een band van de O.D. (orde dienst). Dit zijn meestal oud-militairen en eveneens bewapend.
In de Den Boscoschool zitten ook Duitse krijgsgevangenen, waaronder een stelletje Russen. ’s Middags wordt er een hele troep naar Valkenswaard getransporteerd.
Met mijn camera’s kom ik overal door de afzettingen heen. Dat is erg gemakkelijk.
Ik "schiet" links en rechts mijn opnamen.
Ik ga ook nog mee op de treeplank van een politieauto, de agenten op treeplanken en achter de koplampen met karabijn en revolver gewapend, ik met de filmcamera "in de aanslag". Zo stormen we in vliegende vaart naar het eind van Stratum om N.S.B-ers op te halen.
Op de terugweg stap ik op de Aalsterweg over op een Engelse tank en maak zo de hele intocht in Eindhoven mee en film het geval van Engelse zijde gezien. Ze zijn volkomen verrast, zoals ze me vertellen. In triomf rijden we de stad door, op de Boschdijk klim ik weer van de tank af, als de colonne even stilstaat. Ook hier in Woensel overal auto’s, tanks enz. , overal enthousiasme, op de voertuigen opschriften, zoals:
Weg met de rotmoffen
Hitler aan de galg
Welcome in Eindhoven
Good luck
Leve Willemien
De Tommies delen sigaretten, biscuits en chocolade uit, er wordt letterlijk om gevochten! Vriendschapsbanden worden aangeknoopt, souvenirs uitgewisseld.
Meisjes rijden mee achter op Engelse motoren en boven op tanks en kanonnen.
Handtekeningen worden verzameld (op papieren mutsen, verpleegsterskappen, persoonsbewijzen (!) en geallieerde uniformen).
Om 2 of 3 uur ’s middags ga ik met een paar politiemensen mee naar Tongelre, in een prachtige "Graham-Paige". Het blijkt de wagen te zijn van de voormalige directeur van … het gewestelijk arbeidsbureau (daar heb ik minder prettige herinneringen aan sinds vorig jaar!).
Ik kom op het Hofke even bij de fam. Verboom aan, waar ze een hapje voor me opwarmen (ik had nog niet geluncht). Een dan weer in vliegende vaart naar de stad terug. Nog steeds rollen de legers door Eindhoven, nog steeds juichen de mensen.
Op de markt een feest-centrum. De Philips-harmonie is weer opgedoken in zijn oude uniform mét vaandels. Er wordt gedanst en gehost. Om half vijf komt de Philips brandweer en toetert per megafoon rond, dat het achterstallige loon afgehaald kan worden (we blijven steeds nuchter!) Van het hoofdkantoor Philips waaien 3 vlaggen, de Nederlandse, Engelse en Amerikaanse.
Nu het tegen de avond loopt beginnen enkele Engelse eenheden een kamp in te richten, vooral in de Elzent. Onder het geboomte branden de kampvuurtjes (benzine e.d.). Hier en daar staat een Tommy zich te wassen of te scheren. Etenslucht, van lang ontbeerde eetwaren, dringt in mijn neus. Radiomuziek klinkt uit de vrachtauto’s. Ik wandel wat rond, maak kennis met een amateurfotograaf van de overkant.
We praten heel wat af in de romantische omgeving van het park aan de Dommel. Romantiek en oorlog… Ik moet denken aan een cowboy-kamp uit een wildwest film. Kampvuur, zachte muziek, groepjes zacht pratende vrouwen, bomen en de Dommel, die alles weerspiegelt.
Plotseling alarmerende berichten! Iedereen moet van straat af, de Duitse tanks rukken op Eindhoven aan in tegenaanval!
Ook bij de Engelsen wordt alarm geslagen. Ik ga naar huis, ontmoet mij collega Berggren, die vlak bij me op kamers woont, en even meegaat naar mijn kamer.
We zitten juist boven als plotseling alles licht wordt! Een hele "Kerstboom" van lichtfakkels hangt boven de stad. Een paar mensen roepen "Vuurwerk", maar het lijkt meer op de onbehaaglijke dreiging van Duitse vliegtuigen. En dan die tanks!
Vlug maak ik een foto van de lichtfakkels en dan, het is nog niet helemaal donker, zie ik in Woensel fonteinen opspuiten, de eerste bommen vallen met daverend geweld.
Ik gooi ook de andere ramen open, grijp mijn hele film en foto-uitrusting, en storm de trap af.
Berggren is al beneden en ook mijn hospita met familie. In de bakkerij gaan we op de vloer liggen. Voor en achter de deuren open om de ruiten te sparen. Donderend vallen de bommen. Het is kwart over acht. Bijna zonder ophouden daveren de ontploffingen waarvan we de weerschijn tegen de huizen buiten zien. Met gierend geluid komen ze naar beneden, de bommen, dan bukken we even nóg dieper, de vloer golft onder ons, al is hij van graniet. Eventjes is er een pauze, we kijken opgelucht. De lucht is rood van branden. Dan ronken er wéér vliegtuigen boven ons, gieren de bommen, liggen we weer op de vloer. Komt er dan geen einde aan? Ruiten komen kletterend naar beneden, het huis schudt en beeft, maar het stáát nog, het blijft staan ook. Een half uur ruim duurt het bombardement tot kwart voor negen. Dan wagen we het even, buiten te kijken. Ik verbaas me, de hele straat staat nog overeind, al zijn de trottoirs bezaaid met glasscherven. Ik wacht even, het blijft rustig, dan ga ik de straat op. Onze buurt is er nog goed afgekomen, maar de binnenstad brandt. Op vijf, zes plaatsen slaan de vlammen hoog op! Omgeving Kerkstraat, de Nieuwstraat, in de Elzent, in Stratum, de Lijmbeekstraat in Woensel, op complex Strijp van Philips… overal woedt het vuur. En onafgebroken klinkt geknetter en geknal, wordt er gevochten? De Duitse tanks? Ze zijn al in de Willemstraat , zegt "men".
Maar overal onzekerheid. Ik denk dat het geknal komt van de Engelse munitiewagens, die in de Elzent in brand moeten staat. De eerste vluchtelingen komen uit de binnenstad, beladen met koffers en beddengoed…..
Ik ga eens kijken bij mijn collega Klaus, twee straten verder. Hij is bij een paar oude dames op kamers en voelt zich er "mannelijk" als beschermer. Ik drink er een kopje koffie en ga dan weer terug, wandelend door de glasscherven.
Na een paar uur kruip ik maar in de kooi. De stad brandt nog op verschillende punten.
Ook de explosies van de munitie-auto’s duren voort, hoewel minder. Maar het gevaar zal wel voorbij zijn.
Eindhoven heeft de bevrijding duur betaald…..
