Bron geheugen.delpher.nl inzet lichtgevend speldje
Winterhulp Nederland. Collecte 29-30 november 1940. "Brengt licht in 't leven uwer landgenoten". "Voor het volk, door het volk".
Een versje dat weergaf waar men dacht dat de opbrengst van de collecten van de Winterhulp bleef:
Ontvangt de Winterhulp een pop (gulden),
dan strijkt de mof drie kwartjes op.
Een kwartje voor Mussert en zijn tante,
weg met de landverraders, zwendelaars, collectanten.
In stad en land, in huis en stulp,
geen halfje (halve cent) voor de Winterhulp!
bron: http://winterhulp.info/index.php/moppenenanekdotes (geen https)
De eerste Winterhulp straatcollecte in Eindhoven (en andere steden) werd gehouden op 29 en 30 november 1940. Deze straatcollecte stond in het teken van "Brengt licht in het leven uwer landgenoten". Een gift werd beloond met een speldje in de vorm van een fluorescerend molentje. De lichtgevende verf zorgde ervoor dat het licht afgaf. in het donker.
De lichtgevende molenspeldjes, vier stuks zijn oorspronkelijk een noviteit van Philips te Eindhoven. Ze werden door bemiddeling van commissaris-generaal Dr. Fritz Schmidt, voor een belangrijk deel later in Duitsland zijn vervaardigd, hetgeen goedkoper zou zijn geweest. De vraag is of Dr. G. Schmidt, een van de twee NSB'ers bij het NatLab een familielid is, die de lichtgevende verf tipte?
De term winterhulp heeft een negatieve klank gekregen door de Duitse bezetting, die al het collecteren in een Duits gezinde nationaalsocialistische stichting onderbrengt. De oprichting was een antwoord op het Nederlandse initiatief "Collecte Nationaal Hulpcomité 1940" voor de geteisterde gebieden in juni 1940. De term "winterhulp" is niet door de Duitsers bedacht, al in de jaren 30 werd deze naam gebruikt door linkse bewegingen, om solidair te zijn.
De bezetter wilde in 1940 laten geloven dat Winterhulp een Nederlandse organisatie was maar de oprichting van Winterhulp werd voorbereid door de „Hauptabteilung Volksaufklarung und Propaganda”in het bureau van de „Generalkommissar zur besonderen Verwendung”. Deze voorbereiding strekte zich zelfs uit tot de organisatie van de eerste Winterhulp-Collecte. Een aantal Nederlandse hotemetoten verbonden hun naam aan de stichting. In de oorlogsjaren kreeg de NSB en later de Nederlandsche Volksdienst (NVD). Volksdienst kreeg steeds meer invloed op het binnenhalen van gelden en vooral de besteding ervan. De gezinnen die geholpen worden, moeten 'erfbiologisch' gezond zijn. 'Onvolwaardigen', chronisch zieken en bejaarden vallen er buiten.
Nog vele WHN-collectes volgen waarbij prullaria voor een donatie werd gegeven. Nu is het een verzamelobject, opvallend vaak aangeboden op marktplaats zoals luciferdoosjes, bloemen-speldjes, Dierenriem hangers, klei-speldjes (metaal was in '44 schaars) enz.
Geef u op als collectant voor Winterhulp Nederland in Eindhoven
Eindhovensche en Meierijsche courant : dagblad voor Eindhoven en Noord-Brabant 1 oktober 1941
Diverse mensen van het N.S.B. kader en functionarissen werven mensen voor de 1e Winterhulp collecte.
Mevr. S. Jonkers-Vriezekolk (N.S.V.O.)
Vroegindeweij (Kringleider Sociaal voorman enz)
Paro (gemeentebestuur)
Peeters (dir. Abbemuseum)
Pulles-Swinkels (burgemeestersvrouw)
Vrijdag (dir. Abbemuseum)
Tolhoek (Kringadministrateur)
Zie NSB in Eindhoven
Tongelre:
Mevr. C. H. M. Pulles-Swinkels.
J. v. Rooy,
L. Vrijdag.
Strijp:
C. F. M. Wijnhoven.
W. C. J. van Meer,
H. A. C. de Kok.
Woensel:
Mevr. P. Buitenwerf-Lubbers,
J. de Koster,
F. v. Oers,
G. H. F. J. v. Woerkom,
A. W. v. Lieshout,
M. J. Tolhoek,
G. Röderburg.
Een poging van de Eindhovense burgemeester A. Verdijk om Winterhulp te steunen.
Eerste collecte in november 1940 bracht 3 cent per inwoner op, de straat- en huis aan huiscollecte 20.000 gulden en bedrijven legden nog eens zo'n 10.000 gulden in.
"N.V. Philips, die voor een bedrag van 50.000 gulden tekende en de Karel 1, die ƒ 5000 voor dit doel afstond. Ook N.V. de Wits Dekenindustrie heeft een bedrag van ƒ 5000, Vroom en Dreesmann, Eindhoven, die f 2400 steunde, ƒ 500 van het [fout in de oorlog] Cultuur-Technisch Bureau J. Slingerland, f 2000 van Jaarsma en Boezewinkel, f 500 van de N.V. Raming, f 100 van de loodgieters firma J. Loots en Zoon, ƒ 100 van N.V. v. d. Ven (benevens f 25 van C. J. van der Horst), ƒ 100 van C. M. L. Roos, f 100 van de garage Riemersma en ƒ 25 van de N.V. Volker en Co. De opbrengst van de straat- en huiscollecten was ruim 20.000 gulden in contanten. Totaal zo'n ƒ 30.000 voor een inwonersaantal van 100.000. De burgemeester A. Verdijk was (noodgedwongen) voorzitter van het comité Winterhulp. Alle Nederlandse burgemeesters waren ongevraagd en ongewild als plaatselijke directeur belast met de hele organisatie van de collectes in hun gemeente.
Bij de WHN-collecte voorjaar 1941, lees je al de twijfel bij burgemeester Verdijk om dit doel nog te steunen. Dat voorjaar weigeren zelfs een aantal steden om nog mee te werken aan WHN zoals Steenwijk, dit tot grote woede van de NSB.
Bij de bevolking heerste de overtuiging dat Winterhulp een zaak van de bezetter en de NSB was. Men geloofde niet in de neutraliteit van WHN, en de weigering van een bijdrage ervoer men als een verzetsdaad. Aanplakbiljetten werden van hatelijke opmerkingen voorzien, collectanten werden genegeerd of op afkeurende opmerkingen en scheldwoorden getrakteerd.
Over de collecte in de week van 17 - 23 maart 1941 schrijft A. Verdijk, "Stadgenooten!" "Nog vindt Winterhulp Nederland niet den onverdeelden steun." Een voorzichtige kritiek? Hierna beschrijft Verdijk in wollige taal waarom je wel moet geven, zie pamflet hiernaast.
Zijn oproep om niet te geven heeft succes. De opbrengsten lopen overal fors terug, ook in Eindhoven. De WHN-organisatie publiceert geen collecte-inkomsten meer. De "verplichte" bedrijvensteun loopt terug zie bronnen. De verantwoording van de uitgaven is al helemaal troebel. Hulp krijgt men alleen als men voldoet aan de wensen van de bezetter. Hoewel de Winterhulp is opgezet als armenzorg, kan er, door het als pressiemiddel te gebruiken, mee bereikt worden dat de afhankelijken onder de bevolking gedwongen zijn mee te werken aan het beleid?
Deel van rapport over weigering geld te geven aan Winterhulp
P.M. Baken, oudste rechercheur in dienst weigerde geld te geven aan Winterhulp in 1942 "Geen duit geen cent", was zijn antwoord. Op de vraag van NSB'er F.F. Seegers waarom niet: "Dat zal ik je later wel eens vertellen, daar is de tijd nu nog wat te vroeg voor." Dit antwoord levert Baken een berisping op, hoewel de aanklager ontslag hoopte.
De pro Duitse hoofdcommissaris W. Dijs schrijft in de rapporten over Baken: "Hoewel bij de oudste rechercheur was, is hij nimmer tot hoofdagent bevorderd kunnen worden. Hij is gespeend van iedere ontwikkeling en mist de meest elementaire begrippen van beschaving, kent echter veel misdadigers en is dientengevolge bruikbaar bij de recherche om verdachten op te sporen."
De fanatieke ambtenaar Seegers werd zelf direct na de bevrijding op 19 sept 1944 ontslagen. Lees documenten in een PDF bijlage.
De staf en medewerkers van Winterhulp-Nederland bijeen in Eindhoven 1942
Aanwezig o.a. Carel Piek. “Geen piek voor Piek” was toen een gevleugelde uitspraak van meeste Nederlanders tegen de Winterhulp onder de bevolking.
Extra informatie en bronnen:
Winterhulp Eindhoven:Boek: B&W: Rond de Tweede Wereldoorlog in Groot-Eindhoven door Frans Dekkers, ISBN 90-6265-363-4 pagina's 252, [32] p. foto's, 20 cm, uitgave 1992Boek: Eindhoven 1933 - 1945: kroniek van Nederlands Lichtstad in de schaduw van het Derde Rijk, geschreven door Frans Dekkers 1982, 270 pagina's. ISBN 9062651046 / 9789062651047Boek: Arm, Arm Eindhoven door Jan van Schagen, p. 319 - 321
Winterhulp algemeen
Dr. Ben Koolen, 'Het nationaalsocialisme en de maatschappelijke zorg vanuit de kerken 1940-1945', TvRRB 2015-3, p.
https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/religierechtenbeleid/2015/3/TvRRB_1879-7784_2015_006_003_004
http://winterhulp.info/index.php (geen https:// !!) overzicht speldjes enz.
Winterhulp Helmond
http://www.geschiedenis.cognito.nl/artikel/172/Winterhulp
140 foto's over Winterhulp in Nederland (niet rechtenvrij)
Bedrijfsgiften aan Winterhulp zijn vaak onder morele druk afgedragen:.
Bij de Winterhulp Nederland zijn o.a. de volgende giften binnengekomen: N.N., Eindhoven f 1000. N.V. Peereboom en Koenen, Eindhoven f 2000. N. C. Carp's Garenfabrieken, N.V. Baekers en Raymakers, Eindhoven f 100. N.V. v/h. J. C. Raming, Eindhoven f 100 Fa. Miel en Schreuder, Almelo, Eindhoven f 600. N.N., Eindhoven f 750. N.N., Valkenswaard f 500 Bouwbedrijf „Eindhoven", Eindhoven f 100. N.V. Dommelse bierbrouwerij, Dommelen f 100. N.V. Willem II Sigarenfabrieken, Valkenswaard f 100. Karel I Sigarenfabrieken, Eindhoven f 500
Bijdragen ontvangen van 9 tot en met 14 Februari van Karel sigarenfabrieken, Eindhoven, ƒ500 en firma Jos. Mandigers, Eindhoven, ƒ 150.
In de periode van 23 tot en met 28 Februari 1942 hebben bijgedragen aan Winterhulp Nederland o.a., ir. H. Gooren, Eindhoven ƒ200; N.V. Stoomlinnenfabriek 5. Elias, Eindhoven, ƒ1000: De Wit's Dekenindustrie N.V. Deurne ƒ166,66; Bata schoen- en lederfabrieken Best ƒ500: N.V. Philips Gloeilampenfabrieken, Eindhoven ƒ185.200.
Van 6 juli tot en met 11 juli 1942 werd door de „Winterhulp" uit Eindhoven ontvangen van N.N. ƒ 250.—, van F. A. Goevaars eveneens ƒ250.—.