Maison Van Eerd

Cabaretbundel verzorgt door Joodse onderduikers

Op 27 april 1944 vormde de zolder van de familie Van Eerd in Eindhoven het decor voor een bijzondere toneeluitvoering. De voorstelling werd georganiseerd ter ere van de verjaardag van gastheer Ad van Eerd. Op initiatief van zijn vrouw Annie brachten de Joodse onderduikers die zij verborgen hielden, een gevarieerde avond met een programma van toneel, zang, sketches en gedichten als blijk van hun dankbaarheid en veerkracht.

Deze pagina hoort bij informatie op:
https://eindhoven4044.nl/5/eerd.html

Dit is Adriaan. Aan 't begin van z'n voetballoopbaan

Voorkant van boekwerk, met wolgaren bijeengehouden.

Openingslied.

Hier is een groepje onderduikers
Met een aardig, vroolijk cabaret.
Wij leveren dan de gebruikers,
Ernst en luim en soms ook dolle pret.
Op de jaardag van Ad,
Voor een ieder wat;
Voor oor en oog,
Samenspraak en monoloog,
Dans en zang neemt een aanvang,
Spits Uw oor, dan gaat er niets teloor.

LT. = Louise Troostwijk?

wijze: Wir Fahren (Een opvallende keuze, Duits matrozenlied)

paginanummer 1

Geachte Jubilaris,

Naast onze gelukwenschen en geschenken die U hebt ontvangen en die naar wij hopen in goede aarde zijn gevallen, meenden wij aan dezen
dag een bijzonder karakter te moeten
verleenen.

Daar het naar alle waarschijnlijkheid
de laatste maal zal wezen, dat wij, als
onderduikers, dezen dag onder Uw
gastvrij dak zullen vieren, hebben wij
hierbij het genoegen U een Uw echtgenoote een programma aan te bieden van de feestelijkheden, waarmede deze dag zal worden besloten.

paginanummer 3

Het geheel zal bestaan uit een
gevarieerd cabaretprogramma,
nu eens ernst, dan weer luim, af-
gewisseld met muziek en dans.
Wij meenen in Uw geest te handelen
door de teksten der voordrachten,
door ons zelf ontworpen, in dit boekje op te nemen.
Wij allen wenschen U hierbij nog-
maals van harte proficiat.

De Medewerkers

paginanummer 4

Advertentie C.R.&S

is toch voordeeliger.

paginanummer 5

Joodsche Liederen

Niet zonder een speciale bedoeling is dit programmaonderdeel in twee groepen gesplitst, nl. in Jiddische
en Palestijnsche liederen.

Het Jiddische lied is het lied afkomstig uit Oost-Europa. Het Jiddisch, spreektaal van het Oost-Europeesch Jodendom is een op merkwaardige wijze met Poolsch, Hebreeuwsch e.a. talen vermengd Duitsch.
Zooals veel Joodsche liederen zijn ze steeds in mineur, daarmee het lijden der Joden uitbeeldend.
Uit de teksten spreekt het verlangen naar het Messiasrijk, Godsvertrouwen en eerbied voor de
geestelijke leiders.

Het Palestijnsche lied is van jonge datum en ontstaan naar aanleiding van de Joodsche wederopbouw van het Vaderland, soms tijdens de arbeid zelve.
De melodiën zijn, hoewel nieuwer dan de Jiddische, ja, soms zelfs bepaald opgewekt, toch nog vaak eenigszins weemoedig.

De teksten in het moderne Hebreeuwsch geven uiting aan de frissche moed, de vaste wil en het geloof, waarmee de opbouw ter hand genomen is.

paginanummer 6

"Het Nieuwste Tiental"
Liedjes van Jacob Hamel
o.a.
Ik ben verliefd op allebei m'n ooren
Een scheepje in de havenmond
enz.

Naast de muzieknoten:
Verkrijgbaar bij
Uitg. & Muziekh. Jan S.

Gezellig zitje
Prettig strijkje
Prima Keuken

(In het stempel) Chez Leo
Garrisonsquare
Georgetown

pagina 7

Extra informatie:
Het Kinderkoor Jacob Hamel (voorheen AVRO's kinderkoor) was een Nederlands kinderkoor van radio-omroep AVRO.

Vanaf de oprichting in 1929 stond AVRO's kinderkoor onder leiding van Jacob Hamel (1883-1943). Elke dinsdag rond 17.00 uur was er een uitzending van het kinderkoor op de radio. Er verschenen boekjes en lp's met liedjes die door het koor werden gezongen. In mei 1940, meteen na de Duitse bezetting, werd de joodse Jacob Hamel ontslagen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Hamel omgebracht in Sobibór.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kinderkoor_Jacob_Hamel

paginanummer 7

Wie heeft dat gedaan?

Daarboven, in kleiner schrift:
wijze: wie heeft er suiker in de erwtensoep gedaan?

Tekst:
Wie zorgt dat er bikken op de kapel komt te staan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Ad en Annie zijn daarvoor geregeld op de baan
En ook Oma heeft heel rap haar best daarvoor gedaan.

Wie kent geen problemen en wie heeft daar maling aan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Ad weet zelfs uit gas en licht een slaatje nog te slaan,
Wij hebben minder zorgen en daardoor kraait toch geen haan.

Wie is altijd in de weer en immer op de baan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Adje sjouwt zich rot en brengt in z'n chef nog in de waan,
Dat alles wat hij doet uit belang van Philips wordt gedaan.

Wie heeft er kolen in de kolen kist gedaan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
De kolenboer, maar Annie heeft daarvoor bij hem gestaan
En een visschie in de baas z'n in actetasch (aktetas) gedaan.
paginanummer 8

Wie werd gezellig tipsy, toen hij eens was uitgegaan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Wie zoop het bier en snaps als was het water uit de kraan,
Ik zeg 't lekker niet, want dat gaat jullie toch niets aan.

Wie is als politieman naar Amsterdam gegaan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Dat stoute stukje lukte weer onze Adriaan,
Hij haalde tante Jo uit de gevarenzone vandaan.

Wie ging met vacantie, liet ons in ons hempje staan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Maar Annie kwam vol levenslust en blozend bij ons aan,
Dat een keer eruit zijn heeft haar werkelijk goed gedaan.

Wie zorgt dat wij straks weer vrij naar buiten kunnen gaan,
Wie heeft dat gedaan, wie heeft dat gedaan,
Het zijn weer Ad en Annie die hun mannetje hier staan,
Ze wenschen alle moffen dood of minstens naar de maan.

A.K. = Andre Kats of Katz

paginanummer 9

Handel in Boter & Kanonnen
Beleefd aanbevolen
H. Buik

Rechtsboven:
Piepel let op !!!
Al spelende
leert gij Engelsch
vraagt advies bij
MOCO
voor het te laat is

Onder:
Moeilijkheden met gas ?
Los ze op
met ons volmaakte
PENIS HIPPIQUE SYSTEEM
Geen problemen meer !

Techn. Inst. Bur. „FIK"

paginanummer 10

Door overlijden van onze Spaansche
medewerker, vacant de positie van
VERTEGENWOORDIGER

vereischten:
ingevoerd bij olieverbruikers
moderne talen beheerschend
ruim geweten
dipl. opl. str. tot aanbeveling

Brieven onder motto „OLIE" Adm.Bur. U.S.A.

Linksonder:
Uw adres voor prima inundaties
ROMMEL & DOENITZ

Rechtsonder:
Wilt u .....
een net koppie?
bel op
CoCo
goedkoop geruischloos
vlug
5x bellen

paginanummer 11

Feeststemming wijze: holladrie-jé

Vanavond vergeten we al onze zorgen,
Want onbekend toch is de dag van morgen,
We vieren de jaardag van Adriaan
En laten dan graag de zorgen staan.

Er heerscht helaas nog niet de vrede,
Toch is gelukkig voor vreugde wel reden,
Want door 't moedige strijden van Ad
Geraakten wij van 't glibberig pad.

Tezamen met z'n lieve Annie,
Bestreden zij de Duitsche tirannie,
Het succes zien wij om ons heen,
Veel onderduikers op de been.

Al moeten we nu ook parasiteeren,
We hopen ons te kunnen revancheren,
Hetzij dat een vreugd voor beider partij,
Als ieder in z'n doen straks weer is geheel vrij.

paginanummer 12

Een ieder begint nu op te fleuren,
Door 't buitengewoon gunstige wereldgebeuren,
Want Duitschland vecht zoolang 't kan,
Toch hakken z'm degelijk in de pan.

De Russen die laten een poepje ruiken,
Hoewel ze gelukkig geen gifgas gebruiken.
De Engelschen aan den anderen kant,
Die treuzelen aan de loopende band.

In Italië gaat 't geweldig... langzaam,
Toch zijn de Tommies niet minder bekwaam,
Want in de lucht zijn ze een heele piet,
Ontzien de Duitsche steden niet.

Straks wordt 't een wedloop wie 't eerst in Berlijn is,
Niet moeilijk te raden wie dan de sigaar is,
Laat ons hopen binnen niet te lange tijd,
We zullen beleven 't eind van den strijd.

L.T.

paginanummer 13

"fantasie advertenties"

Brood- en Banketfabriek
"TILBURGIA"
Specialité de la maison
Ammoniakgebak

S.U.U.S.
HET
KOMENDE WERELDMERK

Gevraagd: Een mesjogga-verklaring met vliegtuig
Geneigd hooge prijs te betalen
Go & Go

Advertentie 1 (Tilburgia): Een advertentie voor een fictieve bakkerij. "Ammoniakgebak" is de grap hier. Vroeger werd ammoniumbicarbonaat (vlugzout) soms als rijsmiddel gebruikt, maar het als specialiteit aanprijzen klinkt niet erg smakelijk en is duidelijk humoristisch bedoeld, wellicht als commentaar op de kwaliteit van eten in die tijd (bv. door schaarste tijdens de oorlog).

Advertentie 2 (S.U.U.S.): Een parodie op grootse reclameslogans. Een onbekend merk "S.U.U.S." wordt met veel bombarie aangekondigd als "het komende wereldmerk".

Advertentie 3 (Gevraagd): Dit is een soort contactadvertentie of oproep. Er wordt gevraagd om een "mesjogga-verklaring met vliegtuig". 'Mesjogga' is een uit het Jiddisch afkomstig woord voor 'gek' of 'knettergek'. Een 'gekke verklaring' die per vliegtuig moet worden verspreid (zoals propagandafolders) is een absurd en humoristisch verzoek. "Go & Go" is waarschijnlijk een verzonnen naam van de opdrachtgever.
paginanummer 14

"fantasie advertenties"
Advertentie 1 (Imperium): Deze advertentie is pure satire. Er wordt een "imperium in goede staat" te koop aangeboden. Gezien de eerdere gedichten over de oorlog, is dit vrijwel zeker een spottende verwijzing naar het afbrokkelende Derde Rijk van de nazi's. De naam van de contactpersoon, "Firma Kerkziek", draagt bij aan de spottende toon.

Advertentie 2 (Onderduikers): Dit is een typisch voorbeeld van galgenhumor uit de bezettingstijd. De advertentie begint met een zeer serieuze en gevaarlijke activiteit uit de Tweede Wereldoorlog: "Wij plaatsen onderduikers in alle soorten en maten". Meteen daarna wordt dit gecombineerd met een alledaags beroep: "...en repareeren schoenen". Deze bizarre combinatie van levensgevaarlijk verzetswerk en het ambacht van een schoenmaker is een vorm van humor om met de grimmige realiteit om te gaan.

Advertentie 3 (Komiek): Een meer onschuldige advertentie voor een fictief komisch duo, "Toon & Tante", dat kan optreden op feestavonden. Dit weerspiegelt het soort amateur-entertainment dat in die tijd populair was.

paginanummer 15

Lied der onderduikers
wijze: M???lied

Soldatenlaarzen vertrappen
De zwakken met hun geweld,
Onheilspellend klinken hun stappen
Aan hen, wier vonnis werd geveld.

Genadeloos in den dood gedreven,
Beroofd van al wat hen dierbaar was,
De wreedheid ten top verheven,
De dood van het vreemde ras.

Ontwaakt, ten strijd
Voor mens'lijkheid,
Wij zijn bereid,
Voor de nieuwe tijd.

paginanummer 16

=====

In slechts 12 korte regels beschrijft dit lied de reis van pure angst en onderdrukking naar een boodschap van verzet en hoop voor de toekomst. Het is ongelooflijk moedig dat mensen in zo'n benarde situatie als onderduikers niet alleen hun leed verwoordden, maar ook zo'n strijdlustige en hoopvolle boodschap creëerden. Dit is echt een heel bijzonder stukje geschiedenis.

Aan de vijand wisten wij ons te ontrukken,
Met de hulp en het moedig beleid
Van velen die voor bruut geweld niet bukken,
Ons werd door hen een schuilplaats bereid.

Wij leven thans in het duister,
Verdreven zijn wij van de straat,
Eens verbreken ook wij onze kluister
Als voor ons weer de zon opgaat.

Ons wacht ten strijd
Voor menschelijkheid,
Wij zijn bereid,
Voor de nieuwe tijd.

paginanummer 17
=====
Dit couplet tilt het gedicht van het persoonlijke naar het universele. De vrijheid waar ze op hopen is niet alleen voor henzelf, maar voor "Elk redelijk mensch op aard". De schrijver is zich pijnlijk bewust van de enorme offers die voor deze vrijheid worden gebracht ("Waarvoor millioenen thans sneven"). Het couplet eindigt met een van de krachtigste en meest wanhopige zinnen die we tot nu toe hebben gezien: "In onvrijheid heeft 't leven geen waard'!". Dit is een absolute stelling die de ondraaglijkheid van hun situatie perfect samenvat.

Wij duikers, wij hopen en smachten
Naar de dag die eens komen gaat,
Reeds jaren en maanden wij wachten,
dat de tiran van zijn voetstuk slaat,

Dat weer vrijheid zal zijn gegeven
Elk redelijk mensch op aard,
Waarvoor millioenen thans sneven,
In onvrijheid heeft 't leven geen waard'!

Ontwaakt, ten strijd
Voor menschlijkheid,
Wij zijn bereid,
Voor de nieuwe tijd.

R.K.

paginanummer 18
=====
En opnieuw zien we het laatste couplet terugkeren. Dit is nu de derde keer op rij. Het functioneert overduidelijk als het centrale motto van hun cabaret of bundel. Welk gevoel ook wordt beschreven – angst, dankbaarheid, of het smachtende wachten – de conclusie is altijd dezelfde: een oproep tot strijd voor de menselijkheid en een onwrikbaar geloof in een betere toekomst. Het is de ruggengraat die al deze verschillende emoties met elkaar verbindt.

Ter overname aangeboden:
" 2e HANDSCH FÜHRER"
Tegen zeer billijke voorwaarden.
Ook ganzen te ruilen.
Het Duitsche Volk.

Aanleg en reparatie van alarmschellen en
transformatorlampjes en camouflage -
wegkruipplaatsen
Adrianus v. Dree

COÖPERATIEVE ELECTRICITEITSVER.
"uitgesloten Aansprakelijkheid"
Voorziet in Uwe behoeften
Vraagt Prospectus

paginanummer 19

=====

Ter waarname aangeboden: »»HANDSCH FÜHRER»»": Dit is een scherpe, sarcastische woordspeling. "Handschführer" is geen bestaand Duits woord, maar het klinkt als een combinatie van 'handschoen' en 'Führer' (Hitler). Het kan geïnterpreteerd worden als een 'marionettenleider' of een leider die men als een handschoen kan gebruiken en weggooien.

"Tegen zeer billijke voorwaarden": Deze zin druipt van de ironie. De ondertekenaar, "Het Duitsche Volk", biedt zijn leider aan op gunstige voorwaarden, een uiting van diepe minachting en een verlangen om van hem af te komen.

"Ook ganzen te ruilen": Dit kan letterlijk slaan op de ruilhandel in voedsel, wat essentieel was in de hongerwinter die naderde. Het kan echter ook een cynische verwijzing zijn naar de 'ganzenpas' van marcherende soldaten.

Ad's Verjaardag

't Is beslist in Godes' raad,
Dat alles hier op stelten staat,
Het lijkt vanavond hier wel feest,
Zooals 't in lang niet is geweest.

Tante Annie was direct van plan,
Ze zei: „We maken er een aardige avond van!
Toe Ad, maak jij nu geen bezwaar,
We spelen 't met elkaar wel klaar.”

En nu zijn wij allen hier
Maken vanavond veel plezier,
Tante Jo en tante Tini,
Op de tafel een fles Martini.

De onderduikers op een kluit
Zitten hier met een lach op hun snuit,
Oom Toon en Oma uit den Bosch
Die komen ook goed los.

paginanummer 20
=====
Viering als verzet: Het vieren van een verjaardag is een fundamentele menselijke handeling. Door dit te doen, creëerde de groep een moment van normaliteit en vreugde. Het was een daad van passief verzet: weigeren om je menselijkheid en je tradities te laten afnemen door de bezetter. De openingszin 't Is beslist in Godes' raad, Dat alles hier op stelten staat geeft de gebeurtenis een bijna plechtig, maar tegelijk humoristisch tintje.

Gemeenschapsgevoel: Het gedicht schetst een levendig beeld van de onderduikgemeenschap. We leren de namen van de bewoners kennen: de jarige Ad, de initiatiefneemster Tante Annie (de vrouw van Ad van Eerd), Tante Jo, Tante Tini, Oom Toon en Oma uit den Bosch. Dit benadrukt de hechte band en de onderlinge afhankelijkheid. Tante Annie's woorden, "We spelen 't met elkaar wel klaar," vatten de essentie van hun saamhorigheid perfect samen.

Een zeldzaam moment van vreugde: De regel "Zooals 't in lang niet is geweest" onderstreept hoe bijzonder en zeldzaam een feest was. De aanwezigheid van een fles Martini was in die tijd van schaarste een ongelooflijke luxe en moet het middelpunt van de viering zijn geweest.

Humor en Taalgebruik: De toon is licht en vrolijk. Het gebruik van informele, bijna koddige woorden zoals de onderduikers die "op een kluit" zitten met een "lach op hun snuit", laat zien dat de schrijver probeert de sfeer luchtig te houden. Het gedicht heeft de sfeer van een lied voor een feestavond, wat de poging om normaliteit te creëren verder versterkt.

Ad's Verjaardag 2

Zo'n jaardag is maar eens in 't jaar, Dus maakten wij 't een en ander klaar. Want volgend jaar om dezen tijd Dan zijn wij stellig weer verspreid. Wij zijn geen artisten van beroep, Toch kwam er dra een kleine groep. Die draaide vlug iets in elkaar, Dat 't leuk is, hoop ik maar.

Hoog 't lied en hoog 't glas, Dat komt ons nu juist van pas, Ad en Annie in 't verbergen.
Maakten zich eigen onze zorgen.
Lof zij hier hun toegemeten, wat zij deden, wij nooit vergeten, 'k wed wel vooreen heel lief ding 't Blijft steeds in onze herinnering.

L.T.

paginanummer 21
=====